257 / 441
Parlamenter Sistem ve Türkiye Açısından Bir Değerlendirme
256
karşın devletin başı sıfatıyla yaptığı işlemleri ise karşı-imza kuralının
istisnalarından saymıştır.
34
Sözgelimi Anayasa’nın 104. maddesindeki
yasama ve yargı ile ilgili yetkiler, cumhurbaşkanının devlet başı sıfa-
tıyla tek başına yapabileceği işlemlerdendir.
Bu konuda Anayasa Mahkemesi ile doktrin arasında bir paralellik
bulunmakla birlikte özellikle cumhurbaşkanının devletin başı sıfatıyla
yaptığı
“idari ve icrai”
nitelik taşıyan kimi yetkiler açısından tereddüt-
ler bulunmaktadır. Sözgelimi Yükseköğretim Kurulu ve üniversiteler
gibi
“idare”
içerisinde yer alan ve idari yetkiler kullanan kimi kuru-
luşlara yapılacak atamaların cumhurbaşkanınca tek başına yapılacak
işlemlerden sayılması ve üstelik bu işlemlere karşı yargı yolunun ka-
patılmasının, parlamenter sistemle bağdaşmadığı ve sakıncalı olduğu
yönünde çeşitli eleştiriler bulunmaktadır.
35
3. Bakanlar Kurulunun Sorumluluğu
Başbakanın başkanlığında kolektif bir yapıya sahip olan bakanlar
kurulunun siyasi sorumluluğu, parlamenter sistemin belirleyici ve ayı-
rıcı özelliklerinden birisi olarak kabul edilmektedir. Buna göre bakan-
ların bireysel ve kolektif olarak parlamentoya karşı sorumluluğu söz
konusudur. Kolektif sorumluluk, bakanlar kurulunun genel siyasetinin
belirlenmesi ve yürütülmesinden doğmakta ve bunun bir sonucu ola-
rak parlamento güvensizlik oyu ile bakanlar kurulunun görevine son
verebilmektedir. Ayrıca başbakana güvensizlik oyu verilmesi halinde
de (başbakanın bakanlar kurulu içerisindeki konumundan ötürü) aynı
sonuç doğmakta ve bakanlar kurulunun görevi sona ermektedir.
36
Bireysel sorumluluk ise bir bakanın, bakanlığının hizmetlerinden
dolayı sorumlu tutularak görevine son verilmesi halinde ortaya çık-
maktadır. Bireysel sorumluluğun söz konusu olabilmesi için sorum-
luluğu gerektiren işlemin bakanlar kurulunda görüşülmemiş ve ba-
kanlar kurulunun genel siyasetine ilişkin olmaması gereklidir. Ancak
başbakan tarafından, konunun bakanlar kurulunda görüşüldüğü ve
34
AYM, E. 1979/22, K. 1979/45, KT. 18.12.1979; AYM, E. 1992/37, K. 1993/18, KT.
27.04.1993.
35
Özbudun, s. 314; Tanör – Yüzbaşıoğlu, s. 311.
36
Teziç, s. 410-412; İstisnai bir örnek olarak Hırvatistan’da hükümet, yasamayla bir-
likte devlet başkanına karşı da sorumludur. Bkz. Şeref İba – Rauf Bozkurt, 100
Soruda Türk Parlamento Hukuku, Gözden Geçirilmiş 3. Baskı, Ankara 2006, s. 4.