258 / 441
TBB Dergisi 2013 (104)
İ. Halil ASİLBAY
257
genel siyasete ilişkin olduğu; bakana yöneltilecek güvensizliğin ba-
kanlar kuruluna yöneltilmiş sayılacağı açıklanarak bu sorumluluğun
kolektif sorumluluğa çevrilmesi mümkündür.
37
Ayrıca parlamenter sistemde başbakanın parlamento üyesi olması
ve parlamento tarafından seçilmesi gerekir. Ancak İngiltere’de, kral
veya kraliçe çoğunluk partisinin liderini başbakan olarak atarken Al-
manya, İrlanda, Japonya, Botswana ve Papua Yeni Gine gibi ülkelerde
başbakan parlamento tarafından seçilmektedir.
38
Bakanların görevlerinden ötürü hukuki ve cezai sorumlulukları
olmakla birlikte bunun parlamenter sistem açısından bir önemi ve et-
kisi bulunmamaktadır.
4.Yürütmenin Yasamayı Fesih Yetkisi
Parlamenter sistemin ayırıcı unsurlarından birisi
39
olarak kabul edilen
fesih yetkisi, yasama organının normal görev süresi tamamlanmadan,
yürütme organı tarafından görevine son verilmesi anlamına gelmekte-
dir. Bu yetki, devlet başkanı tarafından kullanıldığı gibi, birçok parla-
menter sistemde ise başbakan veya bakanlar kurulunun isteğiyle kul-
lanılmaktadır.
Yürütmeye tanınmış olan fesih yetkisi, yasama ve yürütme arasın-
daki karşılıklı fren ve dengeleme araçlarından birisidir. Dolaysıyla bu
yetkiyi, parlamentonun güvensizlik oyu ile bakanlar kurulunun göre-
vine son vermesini dengeleyen bir unsur olarak değerlendirmek müm-
kündür. Gerçekten de yasama ile yürütme arasında ortaya çıkabilecek
sorunların çözümünde, parlamentonun ülkenin genel eğilimlerini yan-
sıtmaması halinde veya bir soruna ilişkin olarak seçmenin düşüncesi-
nin alınması ihtiyacı doğduğunda, fesih yetkisi etkili bir yol olabile-
cektir.
40
Ancak fesih hakkının günümüzde uzlaştırma aracı olmaktan
çıkarak bir erken seçim aracı haline geldiği de ileri sürülmektedir.
41
37
Özbudun, s. 323-324; Tanör – Yüzbaşıoğlu, s. 346; Lijphart (Yirmibir), s. 44.
38
Lijphart (Otuz Altı), s. 119; Turhan, s. 51.
39
Bazı yazarların parlamenter sistemin tali bir özelliği olarak gördüğü fesih yetkisi,
Teziç tarafından
“yasama ve yürütme arasındaki dengeyi, yürütme bakımından güvence
altına alan ve parlamenter rejimin onsuz olmaz bir unsuru”
olarak değerlendirilmek-
tedir. Bkz. Teziç, s. 415.
40
Tuncer Karamustafaoğlu,
Yasama Meclislerini Fesih Hakkı,
Ankara 1982, s. 89; Teziç,
s. 415.
41
Turhan, s. 49.