TBB Dergisi 104. Sayı

Tabiî Hâkim İlkesi ve Medenî Yargı

I) ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde de kendisine açıkça vur-

gu yapılmış bulunan, yargılamaya ilişkin temel bir hak konumunda-

dır. Dolayısıyla, tabiî hâkim ilkesinin ihlâli halinde, verilmiş ve şeklen

kesinleşmiş olan mahkeme kararına karşı, bu kararın şeklî anlamda

kesinleştiği tarihten itibaren otuz gün içerisinde, bireysel başvuru

yoluyla, Anayasa Mahkemesi’ne gidilebilir (6216 sayılı Kanun m. 47,

V). Anayasa Mahkemesi, böyle bir başvuruyu, tabiî hâkim ilkesinin

kanun yolu denetiminde gözetilmesi gereken bir husus olduğunu ge-

rekçe göstermek suretiyle, geri çeviremez. Yüksek mahkeme, kararı

veren mahkemenin oluşumunun, tabiî hâkim ilkesine aykırı olduğunu

ve dolayısıyla, adil yargılanma hakkının ihlâl edilmiş bulunduğunu

tespit ederse, ihlâlin sonuçlarının ortadan kaldırılmasını temin için,

yeniden yargılama yapmak üzere, dosyayı ilgili mahkemeye gönderir

(6216 sayılı Kanun m. 50, II). Burada, yeniden yargılama yapmak üzere

dosyanın ilgili mahkemeye gönderilmesi ile murad edilen, yargılama-

nın iadesi yolunun kapısının aralanmasıdır.

Kararı veren mahkemenin oluşumu, tabiî hâkim ilkesine aykı-

rı bir biçimde gerçekleştirilmiş ise, iç hukuk yollarının tamamının

tüketilmesi ve ihlâli tespit edici bir sonucun elde edilememesi kay-

dıyla, en son karar tarihinden itibaren altı aylık bir süre içerisinde,

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunul-

ması da mümkündür. Burada sözü edilen ve Avrupa İnsan Hakları

Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunulabilmesi için tüketilmesi

gereken iç hukuk yollarının kapsamı içerisinde, olağan kanun yolla-

rının yanı sıra, bu sürecin tamamlanmasından sonra işlerlik kazanan

Anayasa Mahkemesi’ne kişisel başvuruda bulunulması yolu da da-

hildir

. Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yolu denenmeden,

yani, bu yol tüketilmeden, doğrudan doğruya Avrupa İnsan Hakları

Mahkemesi’ne müracaat edilemez

Bireysel başvuru üzerine, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin

kesinleşmiş bir kararıyla, bireysel başvuruya konu olan kararı veren

yargı yerinin, tabiî hâkim ilkesine aykırı bir biçimde oluşturulmuş bu-

lunduğu hususu, sabit hale gelmişse, bu durumda da, yargılamanın

Pekcanıtez/Atalay/Özekes, s.948.

Özbey, Ö.: Türk Hukukunda Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Hakkı,

Ankara 2012, s.406; Pekcanıtez/ Atalay/Özekes, s.948.