39 / 441
Berraklaştırılamayan Bir Kavram: “Yargısal Aktivizm”
38
I. YARGISAL AKTİVİZM NEDİR, NE DEĞİLDİR?
Yargısal aktivizm Anayasa Mahkemesi kararlarıyla ilgili de-
ğerlendirmelerde sıkça kullanılan bir tabirdir. Ne zaman Anayasa
Mahkemesi’nin tartışılan bir kararı olsa, Anayasa Mahkemesi hemen
yargısal aktivizm sergilemekle eleştirilmiştir. Bunun yanında, Anaya-
sa Mahkemesi’nin yaklaşım ve kararlarını yargısal aktivizm üstünden
değerlendiren eserlere rastlamak da mümkündür.
1
Ergun Özbudun’un
yakın tarihli bir çalışmasında da TürkAnayasaMahkemesi’nin yargısal
aktivizmi ele alınmıştır.
2
Özbudun söz konusu çalışmasında, Anayasa
Mahkemesi’nin 1961 Anayasası döneminde işlettiği ve 1982 Anayasası
döneminde de sürdürdüğü anayasa değişikliklerinin anayasaya uy-
gunluğu denetimini, siyasi parti yasaklarına yaklaşımını, özelleştirme
politikalarına set çekmeye çalışmasını, türbanı yasaklayan kararlarını
ve Cumhurbaşkanı seçiminde nitelikli toplantı yetersayı gerektiğini
belirten meşhur
“367 kararını”
aktivizm örnekleri olarak ileri sürmekte
ve eleştirmektedir. Özbudun’a göre,
“Anayasa yargısını benimsemiş ül-
kelerde yargısal aktivizm oldukça sık rastlanılan bir durum olmakla beraber
sorun, Türkiye’de özel bir ağırlık kazanmaktadır. Çünkü Türk Anayasa Mah-
kemesinin aktivizmi, temel hakların genişletilmesi ve güçlendirilmesi yolunda
bir aktivizm değil, devletin temel değerlerini ve çıkarlarını korumaya yönelik
bir aktivizmdir.”
3
Anayasa Mahkemesi ile ilgili genel bir çalışmada dahi kullanılabi-
len
“yargısal aktivizm”
ne anlama gelmektedir? Şüphesiz, yargısal ak-
tivizmi anlamanın, tek başına bu kavramı mercek altına almakla bir
yere kadar mümkün olduğunu da vurgulamak gerekmektedir. Yargı-
sal aktivizmin ne anlama geldiğini tespit edebilmek için, onun karşıtı
“yargının sınırlılığını”
(judicial restraint) da ele almak zorunlu görün-
mektedir.
4
1
Hakyemez, Yusuf Şevki, Hukuk ve Siyaset Ekseninde Anayasa Mahkemesinin
Yargısal Aktivizmi ve İnsan Hakları Anlayışı, Yetkin Yayınları, (2009).
2
Özbudun, Ergun,
“Türk Anayasa Mahkemesi’nin Yargısal Aktivizmi ve Siyasal Elitle-
rin Tepkisi”
, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi (Prof. Dr.Yavuz
Sabuncu’ya Armağan), Cilt: 62, Sayı: 3, (2007), ss. 258-68.
3
Ibid
., s. 264.
4
“Judicial restraint”
karşılığı olarak zaman zaman
“yargısal sınırlılık”
teriminin ter-
cih edildiği görülse de, burada ifade edilmek istenen yargı organına ait olan, diğer
bir deyişle yargısal olan yetkinin sınırlı oluşu değil, daha çok yargının kendi ken-
dine koyduğu sınırlar olduğu için
“yargının sınırlılığı”
ifadesini tercih etmekteyiz.