146 / 505
TBB Dergisi 2013 (105)
Zeynep Duygu ULUSOY
145
topluma, ailesine ve diğer kişilere karşı ödev ve sorumluluklarını da
ihtiva ettiğine ilişkin hükmüdür. Anayasa’nın 49. maddesiyle bir hak
ve ödev olarak düzenlenen “çalışma hak ve ödevi” de o halde 12. mad-
de kapsamında kişiliğe bağlı dokunulmaz, devredilmez vazgeçilmez
bir temel hak ve özgürlüktür ve mobbingin kişinin çalışma ortamını
çekilmez bir duruma getirerek onu işten ayrılmaya yöneltmesi
62
; kişiyi
uzun vadede iş ve çalışma yaşamından dışlayıcı etkisi
63
, kişinin anaya-
sayla güvence altına alınmış çalışma hakkına da doğrudan müdahale
durumundadır.
Mobbing sürecinin içini dolduran psikolojik saldırı eylemleri kişi-
lik hakkını ihlal eden davranışlar bütünü olmakla, yasal düzeyde de
4721 sayılı Medeni Kanun’un
64
(Medeni Kanun) kişilik haklarını koru-
yan; kişilik hakkı saldırıya uğrayan kimseye saldırıda bulunana karşı
koruma talep etme hakkı veren 24. maddesi ile değişiklikten önceki
818 sayılı Borçlar Kanunu’nun
65
haksız fiil ve borca aykırılık hükümle-
ri; kişilik hakkı tecavüze uğramış kimseye manevi tazminat talep etme
hakkını düzenleyen 49. maddesinin 1. fıkrası mağdur tarafından baş-
vurulabilecek genel hükümlerdir.
Mobbingin işyerlerinde, başka bir deyişle, işçi ve işveren arasında-
ki iş ilişkisinin söz konusu olduğu yerlerde gerçekleşebilecek, işveren
veya diğer işçiler tarafından başka bir veya birden fazla işçi sıfatını
haiz kişilere karşı icra edilebilecek bir olgu olması nedeniyle aslında
özel olarak 4857 sayılı İş Kanunu
66
(İş Kanunu) kapsamında işçi-işve-
ren ilişkileri çerçevesinde ele alınabilecek bir vakadır. İş Kanunumuz-
da mobbingle ilgili doğrudan ve açık bir düzenleme bulunmamakla
birlikte işveren ve işçi davranışlarını düzenleyen ve bu davranışlara
hukuki sonuç bağlayan düzenlemeler bulunmaktadır. Bu bağlam-
da, işverenle işçi arasındaki sözleşme ve borç ilişkisi nedeniyle bor-
ca aykırılık hali teşkil etmektedir. Bu nedenle, mobbing sürecinin İş
Kanunu’nun 24. maddesiyle düzenlenen işverenin işçiyi gözetme; iş-
62
Fuat Bayram, “
Türk İş Hukuku Açısından İşyerinde Psikolojik Taciz
”, in Pınar Tınaz,
Fuat Bayram, Hediye Ergin,
Çalışma Psikolojisi ve Hukuki Boyutlarıyla İşyerinde
Psikolojik Taciz (Mobbing)
, Beta Yayınları, 1. baskı, İstanbul 2008, s. 86.
63
Aşağıda mobbingin sonuç ve zararları bahsinde daha ayrıntılı olarak görülecektir.
64
4721 sayılı ve 22.11.2001 kabul tarihli Türk Medeni Kanunu.
65
818 sayılı ve 22.04.1926 kabul tarihli Türk Borçlar Kanunu.
66
4857 sayılı ve 22.05.2003 kabul tarihli İş Kanunu.