175 / 505
Mükellefe İadesi Gereken Vergilerde Faiz Uygulanması
174
Gecikme faizinin gecikme zammı oranında uygulanacağı hükme
bağlanmıştır. Gecikme zammı AATUHK’un 51. maddesinde düzen-
lenmektedir. Buna göre, “
Amme alacağının ödeme müddeti içinde ödenme-
yen kısmına vadenin bitim tarihinden itibaren her ay için ayrı ayrı % 1,40
4
oranında gecikme zammı tatbik olunur
”. Tahakkuk edip ödenecek aşa-
maya gelen kamu alacaklarının vadesinde ödenmemesi halinde, söz
konusu alacaklara gecikme zammı uygulanmaktadır. Gecikme zammı
AATUHK ile 1954 ile sisteme girmiştir. Gecikme faizi ise 1986 yılından
beri yürürlüktedir
5
.
Gecikme zammı ve gecikme faizinin niteliğini ortaya koyabilmek
için öncelikle faizin tanımı ve niteliği üzerinde durmak gerekmektedir.
Faiz genel olarak nakdî sermayenin getirisidir. Bir kimsenin pa-
rasını kullanmaktan vazgeçerek başkasının kullanımına bırakması so-
nucu elde ettiği irattır
6
. Detaylı bir tanımlaya göre ise faiz, “
alacaklının
nakdinden bir süre için yoksun kalması nedeni ile, nakdin kullanılması olana-
ğını borçluya bırakması karşılığında elde ettiği, miktarı kanun ya da hukuki
işlem ile belirlenmiş, para borçları bakımından özel olarak düzenlenen, tahsili
için zararın ve kusurun varlığı şart olmayan bir tür tazminat, bir medeni
semeredir
”
7
.
Faiz, parayı bugün kullanmaktan vazgeçmenin bedeli olup alacak-
lının parayı belli bir süre kullanamaması dolayısıyla ödenen hukukî
bir üründür
8
. Özellikle enflasyonist ekonomilerde bir müddet elden
çıkan paranın değer kaybının telafisi aracı niteliğindedir
9
. Faiz borçlu
bakımından parayı belli süre kullanmanın bedeli niteliğindeyken, ala-
Kitabevi, İstanbul 2001, s. 1.
4
2010/965 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenen oran. RG. 19.10.2010, S.
27734.
5
YALTI Billur, “İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Yargıçları – Türk Yargıçları:
Mülkiyet Hakkının İhlali Okumalarından Bir Örnek: Vergi İadelerinde Zaman/
Değer Kayıpları”,
Vergi Dünyası
, S. 310, Haziran 2007,
http://www.vergidunyasi.
com.tr, s. 1; Aynı makale için ayrıca bkz. YALTI Billur, “İnsan Hakları Avrupa
Mahkemesi Yargıçları – Türk Yargıçları: Mülkiyet Hakkının İhlali Okumalarından
Bir Örnek: Vergi İadelerinde Zaman/Değer Kayıpları”,
Danıştay 2007 İdarî Yargı
Sempozyumu
,
http://www.danistay.gov.tr/insan_haklari_avrupa.htm.6
SONSUZOĞLU, s. 4.
7
HELVACI Mehmet,
Borçlar ve Ticaret Kanunu Bakımından Para Borçlarında Faiz Kav-
ramı
, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul 2000, s. 65.
8
SONSUZOĞLU, s. 4-5.
9
ERMUMCU Osman, “Yargı Kararlarıyla İptal Edilen Verginin İadesinde Faiz Uy-
gulaması”,
Terazi Hukuk Dergisi
, Kasım 2010, S. 51, s. 150.