TBB Dergisi 105. Sayı

176 / 505

TBB Dergisi 2013 (105) Ümit Süleyman ÜSTÜN 175
caklı bakımından ise paradan belli bir süre mahrum kalmanın karşılığı
olarak ortaya çıkmaktadır 10.
Anayasa Mahkemesi’nin kanunî faize ilişkin bir kararında da fa-
izin özelliklerine değinilmiştir: “ Faiz, kişi veya kurumların kullanımına
terk ve tahsis edilen nakdî sermayeye karşılık sermaye sahibi lehine oluşan
medenî bir “semere” veya “ivaz”dır. Ayrıca alacaklının zararını karşılama
işlevi olan, edimini taahhüdüne uygun biçimde süresinde; muaccel borcunu
vadesinde ödemeyen borçlunun, bu süreden yararlanmış olma sonucu alacaklı
lehine doğan nakdî bir ödentidir. Kaynağı, asıl alacağın kaynağını oluşturan,
hukukî işlem, hukukî fiil veya kanundur. Asıl alacağa bağlı olarak doğan fer’i
bir haktır ”11.
Faiz borçları asıl borcun varlığı halinde işleyen ve ona bağlı olan
fer’i bir borç olup kendiliğinden doğmaz. Özel hukukta ya sözleşme
hükümlerine ya da kanun hükümlerine bağlı olarak doğmaktadır12 .
Oysa kamu hukukunda sözleşme hürriyeti bulunmadığı için akdî de-
ğil, kanunî faiz söz konusudur 13. Nitekim AATUHK’ta düzenlenen
gecikme zammı, tecil faizi, haksız çıkma zammı; VUK’ta düzenlenen
gecikme ve iade faizleri ile İdarî yargılama Usulü Kanunu’nda (İYUK)
düzenlenen infazın gecikmesi dolayısıyla idarenin ödemesi gereken
faiz, hep bu kanunî faizlerdendir 14.
Gecikme zammı, devletin uğramış olduğu gelir kaybı ile alacağının
değerinde enflasyon sebebiyle ortaya çıkan azalmanın karşılığı niteli-
ğinde bir fer’î kamu alacağıdır15 . Her ne kadar AATUHK Tasarısı’nın
gerekçesinde gecikme zammında faiz esasının kabul edilmediği belir-
tilse de 16, gecikme zammı niteliği itibariyle temerrüt (geçmiş günler)
10 ÇÖLGEZEN Övül, “Gecikme Faizinin Niteliği”, Vergi Dünyası, S. 354, Şubat 2011, s. 77.
11 AyM. 15.12.1998 gün ve E. 1997/34, K. 1998/79, RG. 26.11.1999, S. 23888.
12 SONSUZOĞLU, s. 6.
13 SONSUZOĞLU, s. 20, 68.
14 ERMUMCU, s. 150; SONSUZOĞLU, s. 20, 68.
15 ÜYÜMEZ M. Erkan, “Yanılma Halinde Gecikme Zammının Uygulanabilirliği”,
Vergi Sorunları, S. 253, Ekim 2009, s. 111.
16 “95 nci madde gecikme zammı için tasarı ile kabul edilen yeni esasları göstermektedir.
Gecikme zamlarında faiz esası kabul edilmiyerek, kanunla muayyen, gerek mükelleflerce,
gerek memurlarca anlaşılıp hesap edilmesi kolay esaslar kabul edilmiştir. Filhakika faiz
esası ne mükelleflerimiz ve ne de bir kısım memurlarımız bakımından kolay anlaşılıp hesap
edilebilecek bir usul olarak görülmemiştir”. Bkz. AATUHK Tasarısı Gerekçesi, http://
nun.pdf, s. 785.