494 / 505
TBB Dergisi 2013 (105)
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları
493
Kulda/Polonya davası [GC], başvuru no:30210/96, § 91, CEDH
2000-XI). Ayrıca bir cezanın yahut muamelenin 3. madde anlamın-
da “onur kırıcı” olup olmadığı araştırılırken, Mahkeme amacın,
ilgili kişinin onurunu kırmak ve onu küçük düşürmek olup olma-
dığını ve etkileri dikkate alındığında tedbirin ilgilinin şahsında 3.
maddeye aykırı bir düzeye erişip erişmediğini inceler (Albert ve
Le Compte/Belçika davası, 10 Şubat 1983, § 22, série A no:58). Ted-
birlerin etkilerini değerlendirirken, onların kümülatif etkisini de
incelemektedir (Ülke,
op. cit.
, § 58).
80. Türkiye’de askerlik hizmetine uygun olduğu bildirilen tüm erkek
vatandaşların, Anayasa’nın 72. ve askerlik hizmetiyle ilgili kanu-
nun ilk maddesi uyarınca askerlik hizmetlerini yerine getirmekten
sorumlu tutuldukları Mahkemece tespit edilmiştir. Alternatif kamu
hizmetinin var olmayışı göstermektedir ki, vicdani retçilerin eğer
inançlarına sadık kalmak istiyorlarsa, orduya alınmayı reddetmek-
ten başka seçenekleri yoktur. Vicdani retçiler aleyhine otoriteler-
ce sürdürülen çok sayıda cezai kovuşturma, bunların sonucunda
verilen mahkumiyet kararlarının kümülatif etkisi, kovuşturma ve
mahkumiyetlerin birbirini sürekli izlemesi ve kovuşturmaların
ömür boyu devam etme ihtimali göz önüne alındığında; vicdani
retçilerin bir çeşit “medeni ölüm” ile karşı karşıya bırakıldıkları
anlaşılır. Sözü edilen Ülke davasında, Mahkeme bu durumun 3.
maddeye aykırılığına hükmetmiştir (Ülke,
op. cit.
, § 63).
Bu değerlendirmeler aynı şekilde mevcut dava için de geçerlidir.
81. Bu bakımdan mahkeme ilgilinin askeri üniforma giymeyi red-
detmiş olduğu için beş kez hapis cezasına çarptırıldığını sap-
tamıştır. Dahası yine aynı sebepten birçok defalar iki ila sekiz
gün süren oda hapsi cezasına çarptırılmıştır. Mahkeme başvu-
rucunun üniforma giymeyi reddetmesinden dolayı art arda
hapis cezasına mahkûm edilmesinin başvurucuyu şüphesiz ki
onur kırıcı ve aşağılayıcı bir duruma soktuğu kanaatindedir
(Ülke,
op. cit.
, § 59).
82. Ayrıca sözü edilen Ülke kararında Mahkeme şunları belirtmiştir:
“(…) Türk hukukunda vicdani ve dini sebeplerle askeri üniforma giymeyi red-
deden kişiler için uygulanacak özel bir yaptırımı içeren herhangi bir hüküm