124 / 473
TBB Dergisi 2013 (106)
Cengiz Topel ÇİFTCİOĞLU
123
c. Vatandaşlık Kavramı ve ‘’Vatandaş Geri Verilmez’’ Kuralı
Faile göre şahsilik ilkesinde, devletin cezalandırma yetkisi fi-
ilin işlendiği yere bakılmaksızın failin vatandaşlığına dayanmak-
tadır. Buna göre mevzuatımızda Türk vatandaşlığına ilişkin Ana-
yasa m.66, 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu m.1 vd. ve TCK
m.6/1-a, 11-13, 18, 79, 300/3’de hükümler bulunmaktadır. Bu hü-
kümler incelendiğinde Türkiye Cumhuriyeti devletine vatandaşlık
bağı ile bağlı olan kişinin Türk vatandaşı olarak tanımlandığı, bu
kapsamda Türk babanın veya Türk ananın çocuğunun Türk vatan-
daşı kabul edildiği görülmektedir. Faile göre şahsilik ilkesi, failin
ülke içinde olduğu kadar yurt dışında da ülke kanunlarına uygun
davranması gerektiği, devletin vatandaşını yurt dışında da izlediği
ve bu nedenle yurt dışında işlenen bir suçun failinin Türk vatandaşı
olması halinde Türkiye’nin yargılama hakkına sahip olduğu esasına
dayanır. Ayrıca Kıt’a Avrupasında ülkeler yurt dışında suç işleyen
vatandaşlarını başka ülkelere geri vermezler. ‘’Vatandaş geri veril-
mez’’ kuralı olarak tanınan bu ilke Kıt’a Avrupası ülkelerinde genel-
likle uygulanmaktadır. Bu arada Türk Hukukunda da Anayasa m.38
ve TCK m.18/2 gereğince uluslararası ceza divanına taraf olmanın
gerektirdiği yükümlülükler hariç olmak üzere Türk vatandaşının iş-
lediği suç nedeniyle, suçun işlendiği yabancı ülkeye iadesi olanaklı
değildir. Anglo-Amerikan sistemi, şahsilik ilkesi çerçevesinde ülke
adli makamlarını yetkili sayma yerine vatandaşın da geri verilme-
sini kabul ederek mülkilik ilkesine bağlı kalmaya, bu suretle yetki
çatışmalarını önlemeye çalışmaktadır.
18
Suçluların geri verilmesi, bulunduğu ülkede suç işledikten sonra
cezadan kurtulmak için kaçarak başka bir ülkede yaşamını sürdürmek
isteyen kişilerin, işledikleri suçların yanlarına kalmaması düşüncesine,
Grotius’un ifadesi ile ‘ya ver ya cezalandır’ esasına dayanır. Yukarda
açıklandığı üzere vatandaş ve siyasi suçlu geri verilemez. TCK m.18
Türk Hukuku bakımından suçluların geri verilmesi şartlarını düzen-
lemiştir.
19
Tezcan,Durmuş- Erdem, Mustafa Ruhan-Sırma, Özge-Saygılar, Yasemin F.-Alan,
Esra: Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara, 2010, s. 196.
18
Tezcan-Erdem-Önok s.134-135; Demirbaş, s.161.
19
Hafızoğlulları, s.54 vd; Toroslu, s. 13; Demirbaş, s. 170 vd.