TBB Dergisi 106. Sayı

Hukuk Yargılamasında Dava Sebebi Üzerine Bir İnceleme

142

hakkını teslim ederek hukuki himaye sağlamaktır. Bu amaç, hem hu-

kuk, hem ceza, hem de idari yargılamanın ortak amacı olmalıdır. Şek-

li-maddi gerçek mülahazası artık güncelliğini ve işlerliğini yitirmiştir.

Yegâne amaç, hakkı ihmal ya da inkâra uğradığı için adaletten hukuki

korunma isteyene hakkını iade etmektir. Bu sebeple yargılamanın ama-

cının gerçekleşmesi ancak hakikate ulaşmakla mümkündür. Bu ise an-

cak taraflarca davaya getirilen malzemenin, yani hayat olaylarının ger-

çekliğine bağlıdır. Keza hâkim somut ihtilafa yabancıdır. Yargılamanın

amacı olan gerçeğe ulaşılırsa; hukuk düzeninin korunması, hukuksal

barışın sağlanması, maddi hukuktan kaynaklanan hakların yerine geti-

rilmesi ve tespit edilmesiyle hukuki güvenlik zaten temin edilmiş ola-

caktır. Bir diğer ifadeyle, diğer amaçların gerçekleşmesi, medeni yargı-

lamada hakikatin bulunması amacına bağlıdır. Aksi halde, yargılama;

hakkı teslim suretiyle içtimai düzen ve barışın zemini olmaktan ziyade,

hayat olayını (ilişkiler yumağını) hasıraltı etme kolaycılığı anlamında,

içtimai meselelerin ne pahasına olursa olsun def’i hacetinin, kanalizas-

yon şebekesi olarak salt bir tasfiye mekanizmasına dönüşmesine sebe-

biyet verir. Bundan dolayı, dava sebebi kavramı, hukuk yargılaması

açısından hayati ve fonksiyonel bir görevi haizdir.

İş bu girizgahtan hareketle, birinci bölümde dava sebebi kavra-

mını, hukuki sebeple olan ilişki, irtibat ve farkını; dava sebebi kavra-

mını iddia ve savunmanın değiştirilmesi ve genişletilmesi yasağı ile

bunun istinası ıslah müessesesiyle mukayesesini inceleyip, ikinci bö-

lümde dava sebebi kavramını, medeni muhakeme hukukuna egemen

olan ilgili ilkeler altında tetkikini yapacağız. Dava sebebi kavramının,

dava şartları başlığı altında ele alınacağı üçüncü bölümde ise; kesin

hüküm, derdestlik ve hukuki menfaat kavramlarının, dava sebebi ile

olan ilişkisini ortaya koyacağız. Dördünce bölümde de dava sebebi

kavramının, delillerin değerlendirilmesi ve yargılamanın yenilenme-

si ile hakların yarışması kurumları arasındaki rabıtayı ve dava sebebi

kavramının, bu kurumlar üzerindeki rolünü, teori ve Yargıtay’ın* yer-

leşik içtihatları çerçevesinde ele alacağız. Sonuç bölümünde ise, dava

sebebinin yargılamadaki önemi, taraflara ve mahkemeye düşen görev

ile hukuk yargılamasının amacının gerçekleşmesi bakımından önemi-

ni vurgulayacağız.

Yargıtay kararları doğrudan kaynağından ve Uyap üzerinden temin edilmiştir.