TBB Dergisi 106. Sayı

TBB Dergisi 2013 (106)

Ahmet Cshit İYİLİKLİ

143

BİRİNCİ BÖLÜM

I. DAVA SEBEBİ KAVRAMI VE İRDELENMESİ

A. Dava Sebebi Kavramı

Dava sebebi, dava konusunun temelini oluşturan hayat olayıdır

Hukuk her hayat olayına değer atfetmez. Meğerki hayat olayı hukukça

değeri haiz olsun. Sosyal hayatta doğum ve ölüm vakıası doğal ya-

şamın bir gereğidir. Kişinin tam ve sağ olarak doğması kişiler huku-

kunun, vefatı ise, miras hukukunun iştigal sahasına ilişkindir. Diğer

bir ifadeyle, hukuk her iki hayat olayına hukuki değer atfetmiş ve bir-

takım sonuçlar bağlamıştır. Ancak hukukun fonksiyonu bu iki olayla

sınırlı değildir. Hakikatte hukuk, insanın doğumundan ölümüne ka-

darki yaşamını düzenleyen, kuşatan normatif bir sosyal müessesedir.

Ancak toplumda çoğu kişi bunun bilincinde değildir; yahut dikkat

celbetmemektedir. Zira hukuk, ancak kaybettiğimizde idrak ettiğimiz

sıhhat

; gerektiğinde hatırlanan bir ilaç, sık başvurulduğunda bağımlı-

lık (müptela) yapan afyon; suiistimali, meyvesiz (semeresiz) bir ağaç;

kabul gördüğünde (mesmu) ise, himaye sağlayan dokunulmazlık gibi

bir zırhtır. Mesela her gün büfe yahut şarküteriden ekmek ve gazete

alan birisi, aslında yaptığı işlemin alım-satım akdine vücut verdiğini

hiç düşünmemektedir. Fakat aynı yerden alınan sütün bozuk olmasın-

dan dolayı kişinin zehirlenmesi ihtimalindeki hayat olayına, yani ze-

hirlenme vakıasına hukuk değer atfetmekte ve bu olay sebebiyle mad-

di, manevi zarar görmesinin mahkemeye taşınmasını müteakip bozuk

ya da bayat sütten maddi- manevi zarar görme vakıası dava sebebi-

ni oluşturmaktadır. İşte bu örnekten yola çıktığımız ve mahkemeye

Yavuz Alangoya, Dava Temeli, Hakimin Dava Malzemesinin Toplanmasındaki

Rolü ve Bu Konudaki Gelişmeler Hakkında, Kazancı Hakemli Dergi, İstanbul

2005/Mayıs, s. 83. “Dava temeli, uygulanacak hukuk normunun soyut nitelikteki

kurucu unsurlarını eksiksiz olarak karşılayan vakıaların (olguların) oluşturduğu

olaydır.”; Saim Üstündağ, İddia ve Müdafaanın Değiştirilmesi Yasağı, İstanbul

1967, s. 4. “Dava dilekçesinde beyan edilmesi gereken davanın sebebini maddi

vakıalar teşkil eder.”

2 Tıpkı seçkin bir hukukçunun dediği gibi; “Hiç kimse onu bulandırmadığı ve ihlal

etmediği müddetçe hukuk, teneffüs ettiğimiz hava gibi, görünmez ve tutulmaz

bir şekilde etrafımızı kaplar; o ancak kaybettiğimizi müşahede eylediğimiz zaman

farkına vardığımız sıhhat gibi sezilmez bir şeydir.” (Bkz. Hıfzı Veldet, Medeni

Hukukun Umumi Esasları, İstanbul 1948, Üçüncü Basım, s. 4.)