147 / 473
Hukuk Yargılamasında Dava Sebebi Üzerine Bir İnceleme
146
hukuku farklılaştırabilecektir
13
. Keza, dava malzemesinin, yani dar
anlamda vakıaların yargılamaya taşınması taraflara ait olacağından,
hâkimin bu konuda, ima, telkin ve hatırlatma görev ve yetkisinin bu-
lunmaması göze alındığında; davacının talebinin hukuki himaye gör-
mesi cihetinde, vakıalara hayati bir önem atfetmektedir. Bu minvalde,
taraflar hangi vakıaların hukuki anlamda himaye göreceğini kestire-
meyeceğinden, bilcümle vakıaları
14
genel vakıa zinciri içinde mahke-
meye sunmalıdır
15
. Örneğin, bir aracın sahte vekâletname ile üçüncü
kişiye noterden satılması uyuşmazlığında; aracın araç malikinin bilgi
ve rızası dışında ev ya da işyeri önünde park halinde iken çalınması
ile aracın, malikin bilgi ve rızası dâhilinde bir başkasına kira, ödünç ya
da hatır kullanımı için verilmesi vakıaları, somut ihtilafa uygulanacak
hukuk kuralını farklılaştıracak ve bu husus da sübjektif hakkın hima-
ye edilip edilmeyeceğine de etki edecektir. İşte bu noktada davacının
iddia ettiği hayat olayı, yani maddi vakıalar belirli bir hukuk kategori-
zesine dâhil edilmiştir ki, bu vakıaların dâhil olduğu hukuki kategori
de hukuki sebebi oluşturup, hâkim tarafından re’sen uygulanacaktır.
Dava sebebini açıklayan teoriler
16
kanaatimizce, uygulamada esa-
sa müessir olmadığından dolayı güncelliğini ve etkinliğini yitirmiş-
tir. Tüm bu tartışma ve mülahazalardan arınırsak, dava sebebinden
maksat, bir davanın açılmasına neden olan
17
, bir diğer ifadeyle, talep
13
Ahmet Cahit İyilikli, İİK 120/2. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Bir Karar Ge-
rekçesi Üzerine Tahlillere ve Düşünceler, (Legal Mihder, 2012/1, C.8.S.21, s.87.
14
Üstündağ, s. 39. “Dava dilekçesinde davanın sebebini teşkil eden bilcümle vakıa-
ların beyan edilmesi gerekecektir.”
15
Alangoya, Dava Temeli, s.85. “Bir kere ben, dava temelini, hayat olayı olduğunu ka-
bul ediyorum. Bu olay soyut hukuk normunu karşılayacak, vakıaların bütününden
oluşur. Soyut hukuk normunun unsurlarını karşılayacak vakıalar vuku bulmamışsa
veya vuku bulmakla beraber en sonunda yargılamaya getirilmemişse, getirilen vakı-
alar bütünü soyut hukuk normunun şartlarını karşılamamıştır ve dava reddedilir.”
16
Doktrinde, dava sebebini açıklayan iki teori mevcuttur. Bunlar ilki, dava sebebi
kavramını, talebin inşa edilmesine yarayan bilcümle vakıaların dava dilekçesinde
belirtilmesini öngören vakıalara dayandırma teorisi; ikincisi ise; dava dilekçesin-
de, davayı inşa eden bilcümle vakıaların değil, sadece somut hukuki münasebetin
yeterli derecede beyan edilmesini şart koşan ferdileştirme teorisidir. Ayrıntılı bilgi
için bkz. Saim Üstündağ, İddia ve Müdafaanın Değiştirilmesi Yasağı, İstanbul 1967.
17
Yılmaz, Şerh, s.793. “Davacının iddiasının dayanağı olan vakıaları tam olarak
bildirmesi, kendi menfaati gereği olduğu gibi, bu vakıaların bilinmesi karşı taraf
bakımından da önem arz eder. Çünkü davalı, dava dilekçesinde belirtilen ve açık-
lanan vakıalara göre savunmasını yapmak durumundadır.”; Kuru, s.226. “Davacı
dava dilekçesinde iddiasının müstenidi olan bütün vakıaları göstermekle mükel-
leftir.”