289 / 473
Ceza Hukukunda Çocuğun Rıza Açıklama Ehliyeti
288
kisi vermektedir, söz konusu hallerde ana veya babadan birinin rızası-
nı geçerli kabul etmek gerekecektir.
Burada üzerinde durulması gerekli nokta, çocuğun rıza açıklama
yeteneğine sahip olmadığı hallerde deneyin yapılıp yapılamayaca-
ğıdır. Kanun koyucu 90/3. maddede rıza açıklama yeteneğine sahip
olan çocuklar üzerinde gerçekleştirilecek deneyleri düzenlemiş, rıza
açıklama yeteneğine sahip olmayan çocuklar üzerinde gerçekleştirile-
cek deneyler açısındansa suskun kalmıştır.
Bu madde, Kanun koyucunun, deney öznesi olan çocuğun rıza
açıklama yeteneğine sahip olması şartını aradığı, bu yeteneğe sahip
olmayan çocuklar, örneğin bebekler üzerinde bir deney yapmak söz
konusu olduğunda ise veli ya da vasinin rızası olsa dahi çocuğun rı-
zası alınamadığından bilimsel deney yapılamayacağı şeklinde yorum-
lanabilir.
Söz konusu sorun, 5237 sayılı TCK’ nun yapılması aşamasında
Adalet Komisyonu görüşmelerinde de dile getirilmiş, ancak tatmin
edici bir açıklamada bulunulmamıştır
20
.
Öte yandan KAHY, 6/1-c maddesinde, gönüllünün olur vereme-
diği durumlarda yasal temsilcinin yetkili olduğunu söyleyerek ve an-
cak çocuğun kendisine verilen bilgi hakkında değerlendirme yapabi-
lecek ve bu konuda bir kanaate varabilecek kapasitede olması halinde
ayrıca bilgilendirileceğini belirterek TCK ile ayrılmaktadır. Bu durum-
da rıza formunda veli ya da vasisinin imzasının yanı sıra, ancak kendi-
sine verilen bilgi hakkında değerlendirme yapabilecek ve bu konuda
bir kanaate varabilecek kapasitede ise gönüllü çocuğun da imzası yer
alacak, aksi takdirde veli/vasinin rızası yeterli kabul edilecektir.
Yönetmelik hükmü yerindedir. Zira Biyotıp sözleşmesinin 15. ve
TCK’ nun yürürlüğe girmesinden çok sonra 2011 yılı itibariyle onay-
lanan eki protokolün
21
17. maddesi de bunu destekler şekilde genel
unsurlara ek olarak, araştırmanın sonuçlarının ilgilinin sağlığı üze-
rinde gerçek ve doğrudan yarar sağlama beklentisinin bulunması ve
20
T.C. Adalet Bakanlığı Yayın İşleri Dairesi Başkanlığı: Tutanaklarla Türk Ceza Hu-
kuku, Ankara, Şubat 2005, s. 374.
21
TBMM 10.03.2011 tarihinde, “Biyotıp Araştırmalarına İlişkin İnsan Hakları ve
Biyotıp Sözleşmesine Ek Protokolün Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair
Kanun Tasarısı”nı kabul etmiştir.