TBB Dergisi 106. Sayı

Baskı Grupları ve Demokrasi

372

Sosyal devlet anlayışının ve demokrasinin en önemli unsurların-

dan birini oluşturan sendikaların gerek anayasalarda gerekse yasalar-

da belirtilen görev ve yetkileriyle bir taraftan imzaladıkları toplu iş

sözleşmeleriyle işkolları düzeyinde sosyo-ekonomik hayatı etkilerken

diğer yandan bazı devlet kuruluşlarının sosyo-ekonomik kararlarına

ve çalışma mevzuatının hazırlanmasına sağladıkları katkılarla siyasi

hayatı da etkilemektedir

Sendikalardaki otoriter eğilimler, ileri sanayi ülkelerinde ve çoğu

kez bu ülkelerin gelişmiş sendikalarında görülen bürokratikleşme-

nin bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Ancak Türkiye’de sendi-

kacılık henüz bu ölçüde bürokratikleşme aşamasına varmadığı halde

demokratik kurallardan sapma eğilimlerinin görülmesi şaşırtıcıdır

Türkiye’de ‘etkili’ olarak nitelendirilebilecek baskı gruplarından

sendikaların iç işleyişinin de demokratik olması asıl amaca ulaşılması

bakımından bir gerekliliktir.

Günümüz sendikacılığında görülen bürokratlaşma ve merkezileş-

me eğilimleri sendikaiçi demokrasiyi olumsuz etkilemesine rağmen

sendikaiçi demokrasi, gerçekleşmesi mümkün ve gerekli bir olgudur.

Sendikaiçi demokrasinin sağlanması, her şeyden önce sendika üyeleri-

nin bilinçlenmeleri ve sendikanın yönetim faaliyetlerine ilgili duyma-

ları ile mümkün olur. Öte yandan, sendikaların tek amacı üyelerinin

ekonomik çıkarlarını geliştirmek olmadığından üyelerine demokratik

yaşamın kurallarını öğretmeleri faydalı olacaktır

Türkiye’de işçi sendikalarının kurulması, çok partili yaşama geçiş-

le paralellik gös-termektedir. 1946’da sınıf esasına dayalı dernek kur-

ma yasağı kaldırılmış ardından 1947’de Sendikalar Kanunu yürürlüğe

girmiştir. Bu kanun, sendikaların siyasete uzak olmasını öngö-rüyor

ve grev hakkı tanımıyordu. Bu kısıtlı alan dahilinde 1952 yılında Tür-

Demir, Fevzi, İş Hukuku ve Uygulaması, İzmir, 2005, s.310. Nitekim AYM’si verdi-

ği bir kararda, sendika özgürlüğünün ikili karakterini “sendika kurma özgürlüğü

bir yandan demokrasiye dayalı düzeni oluşturan kişiliğe bağlı hak ve ödevlerden-

dir. Öte yandan da toplumsal yaşantıyı çağdaş uygarlık düzenine eriştirme amacını

güden sosyal ve iktisadi hak ve ödevlerdendir” biçiminde ifade etmiştir. E.1972/3.

K.1970/48, K.T:8.2.1972, AYMK, R.G. 19.10.1972-1434. BALKIR Gönül, s.206

Şahlanan, Fevzi, Sendikaların İşleyişinin Demokratik İlkelere Uygunluğu, Fakül-

teler Matbaası, 1980, s.1.

Şahlanan, Fevzi, s.12-13.