368 / 473
TBB Dergisi 2013 (106)
Tülay KİTAPÇIOĞLU
367
d
. İşçiler (Sendikalar)
e
. Milli konular ( Eski Muharipler, emekliler)
f
. Dini konular (Tarikatlar)
g
. Ahlaki konular (Saygısızlıkla Savaş Derneği, Misyoner Kurumları)
h
. Gençlik ve Öğrenci Kuruluşları
i
. Silahlı Kuvvetler
33
Bir başka yazar, baskı gruplarını amaçları, faaliyet sahaları, örgüt-
lenme şekilleri gibi kriterleri dikkate alarak kategorize etmiştir. Bu gö-
rüşe göre, baskı gruplarının ekonomik bakımdan amaçları olabileceği
gibi kültürel amaçlı baskı grupları da olabilir
34
. Bu yönüyle düşünülür-
se, TÜSİAD, ekonomik amaçlı baskı grubu iken TEMA kültürel amaçlı
baskı grubudur.
B. Dernekler
Dernek kurma hak ve özgürlüğü ilk kez II.Meşrutiyet sonrasında
120.maddeyle Anayasaya girmiştir. Ancak ilk dernekler, 1856 Kırım
Savaşı sonrasında kurulmuştur
35
.
Klasik kollektif özgürlük öznesi olarak dernek, birlikte düşünme
ve ortak düşünce biçiminin somutlaştığı yerdir. Böylesi bir gruplaşma,
bireye düşüncelerini paylaşma, fikir ve görüşlerini açıklama olanağı
sağlar. Bu itibarla, düşüncenin düzenli ve sürekli bir biçimde yayılma-
sını da sağlar. Kamuoyunun aydınlatılmasını sağlayan bu grupların
faaliyetleri hükümet ve parlamento üzerinde baskı yaratabilir. Der-
nekler bu etkiyi özgürlükleri savunarak, siyasal kararlar karşısında
tavır koyarak, toplumu rahatsız eden sorunlar üzerinde bilgilenmeye
olanak veren haberleri yayarak, reformlar önererek, çözüm yolları ge-
liştirerek sağlar
36
.
Dernek özgürlüğünün kolektif ve bireysel özellikleri vardır. Ko-
lektif yönü, bir derneğin tüzel kişilik olarak sahip olabileceği hak ve
33
Tunaya Tarık Zafer, s.325. ARI, ABD’de, etkili olan ulusal baskı gruplarını altı
gruba ayırmıştır. Bunlar, ticari dernekler, şirketler, sendiklar, meslek kuruluşları,
kitle örgütleri, medya kuruluşları ve derneklerdir. ARI Tayyar, s.136-146.
34
Topçu Adnan, s.38.
35
Caniklioğlu, Dikmen, Meltem, s.178.
36
Kaboğlu, İbrahim, Kolektif Özgürlükler, s.59-60.