TBB Dergisi 106. Sayı

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında İfade Özgürlüğü Kısıtlamaları

rultusunda tutum ve davranışlarda bulunabilme hakkı”

şeklinde nite-

lendirilebileceği gibi, “Bir düşünce, inanç, kanaat, tutum veya duygunun

barışçı yoldan açığa vurulmasının veya dış dünyada ifade edilmesinin

serbest olması” şeklinde de ifade edilebilir. Bundan da anlaşılabileceği

gibi, birer özgürlük kullanma biçimi olarak korunması gereken pek çok

ifade ve izhar biçimi vardır.

Dolayısıyla bireyler düşüncelerini ifade

edebilme açısından çok sayıda ve çeşitte ifade imkan ve araçlarına sa-

hiptirler. Kişiler düşüncelerini ifade kapsamında, dile getirme, savunma,

anlatma, tanıtma, ilan etme, eleştirme, reddetme, çağrıda bulunma, karşı

çağrıda bulunma, ikna etme, açıklama, yayma, yayımlama, benimsetme-

ye çalışma, propaganda ve bir düşünce için mücadele yapma, yazma,

konuşma, görüntü, resim, oyun, sinema, tiyatro, miting, örnekleme vb.

ifade araçlarından yararlanabilirler. Sözlü ifade bireysel ifadenin en asli

unsuru olan konuşulan söz olabileceği gibi, terennüm ve marş söyleme

şeklinde de olabilir. Ayrıca, ses dalgaları yoluyla ifade yanında, elekt-

romanyetik dalgalar (plaklar, audio- kasetler, telefon vb.) da düşünceyi

ifade araçlarıdırlar. İfade, gizli simge, resim ve çizimlerle de olabilir. Ay-

rıca, el ve daktilo ve bilgisayarla yazılmış tüm belgeler, el ilanları, pan-

kartlar, mektuplar vb ifade araçlarının yanında elektronik aktarım bi-

çimleriyle yapılan, düşünce aktarımları da muhatapta yazılı bir biçimde

algılanabildiği takdirde ifade kapsamında değerlendirilmektedir.

Demokrasi kuramcılarından Montesquieu de en önemli özgürlüğün,

düşünceyi açıklama özgürlüğü olduğunu vurgulamıştır. O’na göre “İn-

san, dinamik, yaratıcı ve erdemli bir varlıktır. Fakat bu nitelikler ancak

özgür bir ortamda işlerlik kazanır ve gelişir. Özgür olmayan bir ortam,

kuşku, korku, belirsizlik, güvensizlik ve uyuşukluk getirir.” Düşünce,

bir yemeğin sindirilmesi gibi içsel bir eylemdir, dışarıdan gelecek baskı

ne düzeyde olursa olsun, engellenemez. Fakat, düşünce özgürlüğü, dü-

şünceleri başkalarına iletme gibi ek bazı özgürlükleri gerekli kılar.

4 Tanör, Bülent, ‘‘Siyasi Düşünce Hürriyeti ve 1961 Türk Anayasası’’, Öncü Kitabe-

vi, İstanbul, 1969, s. 27.

Erdoğan, Mustafa, ‘‘Demokratik Toplumda İfade Özgürlüğü: Özgürlükçü Bir

Perspektif’’, Liberal Düşünce Topluluğu, e-dergi, S. 24,

org.tr/dergiler/ldsayi24/2402.htm, Erişim: 12.01.2010.

Küçük, Adnan, ‘‘İfade Hürriyetinin Unsurları’’, Liberal Düşünce Topluluğu Yayı-

nı, Ankara, Eylül 2003, s. 70.

Lipson, Leslie, ‘‘Demokratik Uygarlık’’, Türkiye İş Bankası Yayınevi, Ankara,

1984, s. 452.