46 / 473
TBB Dergisi 2013 (106)
Özcan ÖZBEY
45
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), düşünceyi açıklama
özgürlüğünü, demokratik toplumların ilerlemesi ve her ferdin gelişi-
mi için temel koşullardan birini oluşturduğu şeklinde nitelendirmiş-
tir.
8
Bundan dolayı ifade özgürlüğünün, demokratik bir sistemin ön
şartı olduğu söylenebilir. Yeni ve daha iyi fikirlerin ortaya çıkmasının
zeminini ifade özgürlüğü oluşturmaktadır. Yeni düşünce ve taleplerin
dile getirilmesi, mevcut sistemin kusurlarını ortaya çıkarmakta, yanlış
uygulamaların ortadan kaldırılmasını sağlayarak toplumsal gelişmeye
katkıda bulunmaktadır. Birbirinden farklı çeşitli fikirlerin olması ve
bunların özgürce tartışılması, bireylere farklı düşünceler arasında se-
çim yapma olanağı sunmaktadır.
Diğer yandan, demokratik bir ülkede ifade özgürlüğü kadar ifade-
nin sınırlarının olması da doğal karşılanmalıdır. Ancak bu sınırlama-
nın sınırları da açıkça çizilmelidir. Çünkü ifade özgürlüğünün sınır-
landırılması, diğer birçok özgürlüğün dolaylı olarak sınırlandırılması
sonucunu doğurmaktadır.
Bu çalışmada, ifade özgürlüğünün hangi hallerde kısıtlanması ge-
rektiği Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 10. maddesi ışığında ve
yer yer Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları ile değerlendirile-
rek belirlenmeye çalışılacaktır.
I. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNE GÖRE İFADE
ÖZGÜRLÜĞÜNÜN KISITLANMASI KOŞULLARI
A. GENEL OLARAK
Hukukun doğrudan alanına girmeyen düşünce özgürlüğü; bilgi
edinme, kanaat ve açıklama özgürlükleri/bileşenleriyle birlikte huku-
kun norm alanında yerini alır. Böyle bir ortamın oluşturulması ve sür-
dürülmesi de hukukun temel işlevlerindendir.
9
8
Skalka / Polonya davası, Kar. No: 3692, Başvuru No: 43425/98, K.T: 27.05.2003,
kararı Türkçeye çeviren: Emine Karacaoğlu, metin için bkz.
https://aihm.anado-
lu.edu.tr/aihmgoster.asp?id=3692, 20.08.2012. Ayrıca bkz. 5493/72 ve 7.12.1976
tarihli Handyside / İngiltere Kararı, Série A, n° 24, paragraf 49, “Avrupa’da Dü-
şünce Özgürlüğü, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 10. Maddesine İlişkin İç-
tihat”, Avrupa Konseyi, (Fransızcadan Çeviren: Durmuş Tezcan), Etki Yayıncılık,
İzmir, 2002, s. 7.; ayrıca Handyside/İngiltere, 5493/72, 07.12.1976, kararın Türkçe
çevirisi için Bkz. Doğru, Osman, “İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi İçtihatları”,
Beta Yayınları, İstanbul, 2002, s. 158-177.
9
Küçük, a.g.e., s. 33.