TBB Dergisi 107. Sayı

Model İkili Yatırım Anlaşmaları ve Türkiye’nin Model İkili Yatırım Anlaşması Taslağı

164

model anlaşma taslağı’ndaki hüküm de dâhil olmak üzere son bir grup

anlaşmada şarta bağlılık asgari düzeyde kalmakta ve bu anlaşmalar-

daki hiçbir hükmün bir âkit tarafın, belli konularda gerekli tedbirleri

almasına engel teşkil etmeyeceği ifade edilmektedir

. Türkiye’nin mo-

del anlaşma taslağı m. 5’de

“1. [b]u Anlaşma’daki hiçbir hüküm, bir Âkit Tarafın,

a) insan, hayvan veya bitki yaşamını veya sağlığını veya çevreyi korumak

için düzenlenen ve uygulanan;

b) canlı veya cansız tükenebilir doğal kaynakların korunması ile ilgili

ayırımcı olmayan hukukî tedbirleri almasını, sürdürmesini veya uygula-

masını engelleyecek şekilde yorumlanamaz.”

hükmü genel istisnalar hükmü olarak yer almaktadır. Bu hükümde

görüldüğü üzere, tek şart, alınan hukukî tedbirin ayırımcı olmama-

sıdır. Diğer anlaşmalarda genellikle aynı zamanda tedbirin “gerekli”

olmasından söz edilirken, bu hükümde “gerekli tedbirler” ibaresi kul-

lanılmamış; onun yerine “düzenlenen ve uygulanan” ibaresine yer ve-

rilmiştir

. Hüküm, ev sahibi devletin sözü edilen konularda düzenle-

yici yetkilerini korumak bakımından açık bir şekilde anlaşmanın diğer

hükümlerine istisna getirmekte; ancak bu istisnaî tedbirlerin ayırımcı

bir uygulamaya meydan vermemesi gerektiği belirtilmektedir.

Genel istisna hükümlerinin yapısı hakkında bkz. Spears, s. 1060-1062.

İsviçre ile Mauritius arasındaki 1998 tarihli ikili yatırım anlaşmasının “Genel İstis-

nalar” değil de “Diğer Hükümler ve Belirli Taahhütler” başlıklı 11/3 maddesinde

“[n]othing in this Agreement shall be construed to prevent a Contracting Party

from taking any action necessary [...] for reasons of public health or the prevention

of diseases in animals and plants” ifadesi ile söz konusu hüküm yer almaktadır.

Anlaşma metni için bkz. çevrimiçi:

bits/mauriti-us_switzerland.pdf (20.1.2013).

Benzer şekilde

COMESA (Common Market for Eastern and Southern Africa)

’nın

Common Investment Area Agreement

metninde de m. 22’de “gerekli tedbirler” iba-

resi yerine ”düzenlenen ve uygulanan” ibaresi kullanılmıştır. “Gerekli tedbirler”

ibaresi, hangi tedbirlerin gerekli addedileceğinin tespiti sorununu ortaya çıkar-

maktadır. Bkz. Spears, s. 1063. Türkiye’nin model anlaşma taslağında bu ibare

yer almamış olsa da, alınan tedbirin, duruma göre insan, hayvan, bitki yaşamının

veya sağlığının veya çevrenin korunmasına yahut doğal kaynakların korunması-

na ilişkin olması gereği açıktır. Bu itibarla doğrudan doğruya söz konusu amaçla-

ra yönelik olmayan tedbiler bakımından istisna hükmünün işletilmesi mümkün

olmayacaktır.