163 / 505
Model İkili Yatırım Anlaşmaları ve Türkiye’nin Model İkili Yatırım Anlaşması Taslağı
162
ilişkin haklar dengesinin sağlanmasına ilişkindir. Belçika 2002 model
anlaşması da çevrenin ve iş yaşamına ilişkin hakların, yatırıma ilişkin
politika amaçları karşısında korunmasına ilişkin görece kapsamlı hü-
kümler içermektedir.
Aşağıda ele alınan “Genel İstisnalar” başlıklı hükümlere yer veren
diğer bazı anlaşmalarda ise, ABD 2012 ve Belçika 2002 model anlaş-
malarında olduğu gibi ayrıntılı ve kapsamlı hükümler yerine kamu
sağlığı, güvenliği, çevre ve işçi hakları ile ilgili daha genel nitelikte tek
bir hüküm bulunmaktadır. Kanada 2004 model anlaşması m. 11’de bu
şekilde “Sağlık, Güvenlik ve Çevresel Tedbirler” başlıklı bir hüküm
yer almakta ve bu hükümde sağlık, güvenlik ve çevreye ilişkin ülke-
sel düzenlemeleri zayıflatmak suretiyle yatırımı teşvik etmenin uygun
olmadığı ifade edilmiştir. Benzer bir hüküm NAFTA’da da yer almak-
tadır (m. 1114/2).
Genel istisna yöntemi ile devletin düzenleyici yetkilerinin ön
plâna çıkarılması ise ikinci yöntemi oluşturmaktadır. Yukarıda belir-
tildiği üzere, bazı anlaşmalarda sadece ilk yönteme başvurulmakta
ve bir yandan ev sahibi devletin yükümlülükleri netleştirilirken öte
yandan da spesifik hükümlerle belli konularda ev sahibi devletin dü-
zenleyici yetkilerinin korunması gereği ifade edilmektedir. Diğer bazı
anlaşmalarda ise, hem bu ilk yöntem takip edilmekte; hem de genel
istisna yöntemine yer verilmektedir. Ancak görülmektedir ki, genel is-
tisnalar hükmünün yer aldığı anlaşmalarda belli konularda devletin
düzenleyici yetkilerinin korunmasına ilişkin spesifik hükümler
daha genel düzeyde tutulmakta; ayrıntılı ve kapsamlı düzenleme
getirilmemektedir. ABD 2012 model anlaşması gibi bazı anlaşmalarda
ilk yöntem tercih edilirken, Kanada 2004 model anlaşmasında her iki
yöntem birlikte kullanılmış ve devletin düzenleyici yetkilerinin belli
konularda korunmasına ilişkin spesifik hüküm genel bir hüküm ola-
rak m. 11’de yer almıştır. Son olarak sadece genel istisnalar hükmüne
yer verilmesi de mümkündür.
Nitekim Türkiye’nin model anlaşma taslağı’nın 5. maddesinde
“Genel İstisnalar” başlıklı bir hükme yer verilmiş; ancak bu hüküm
dışında spesifik olarak kamu sağlığı, güvenliği, çevre ve işçi haklarının