231 / 505
Vatansızlığın Azaltılmasına Dair BM Sözleşmesi (1961) Karşısında Türk Vatandaşlığı Kanunu
230
Vatandaşlık hukukumuzda teknik anlamda “çıkma” olarak düşü-
nebileceğimiz, genel anlamda ise “vatandaşlığın terki” şeklinde tanım-
lanabilecek durum nedeniyle ortaya çıkan vatansızlık, Sözleşme’nin
7. maddesinde düzenlenmiştir. Hükme göre, “bir sözleşmeci devletin
hukukunun vatandaşlık hakkından feragata izin vermesi durumun-
da, bu feragat, başka bir vatandaşlığa sahip olunana ya da elde edi-
nilene kadar, vatandaşlık hakkının sona ermesi ile sonuçlanamaz”.
Sözleşme’nin bu hükmünde, ayrıca, “yabancı bir ülke uyrukluğuna
geçmeye çalışan bir sözleşmeci devletin vatandaşının vatandaşlık hak-
kı, ilgilinin yabancı bir ülkenin vatandaşlığını elde etmemesi ya da
edeceğini güvence altına almaması halinde sona erdirilemez” (m. 7/2)
denilmektedir. Bu hüküm, TVK’nun çıkmaya ilişkin hükmü ile uyum-
ludur. Çünkü Kanun’da da Türk vatandaşlığından çıkma için öngörü-
len şartlar arasında “yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmış olmak
veya kazanacağına ilişkin inandırıcı belirtiler bulunmak” (m. 25/1-b)
aranmaktadır.
Sözleşme’nin 8. maddesinde “bir sözleşmeci devlet, hiç kimseyi
vatansız duruma düşürecek şekilde vatandaşlıktan çıkaramaz” denil-
mektedir. Hükmün mutlak olarak uygulanması sonucunda, Sözleş-
meci devletler, vatandaşlarına vatansız kalma sonucunu doğuracak
herhangi bir yoksun bırakma halini uygulayamaz duruma gelmek-
tedirler. Sözleşme’nin bu hükmü karşısında, TVK’nun “kaybettirme”
(m. 29), vatandaşlığa alınmanın iptali” (m. 31) ve “ilgiliye Türk va-
tandaşlığı kazandıran evliliğin butlanı” (m. 16/3) sonucu doğabilecek
vatansızlık hükümlerinin değerlendirilmesi gereklidir.
TVK m. 29 uyarınca hakkında kaybettirme kararı verilen kişilerin
vatansız kalmaları mümkündür. Çünkü Kanun’un bu hükmünde “il-
gilinin vatansız kalmaması şartıyla” şeklinde bir ibareye yer verilme-
miştir. Bununla birlikte, TVK’nda kaybettirme kararı, hakkında karar
alınan kişiye ilişkin sonuçlar doğurur; bu nedenle kişisel etkilidir. Bu
husus, TVK’nda, “kaybettirme kararları şahsîdir, ilgilinin eş ve çocuk-
larına tesir etmez” (m. 30/2) denilmek suretiyle düzenlenmiştir.
TVK’nda, “Türk vatandaşlığının iptali” başlığını taşıyan hüküm-
de, “Türk vatandaşlığını kazanma kararı; ilgilinin yalan beyanı veya
vatandaşlığı kazanmaya esas teşkil eden önemli hususları gizlemesi
sonucunda vuku bulmuş ise kararı veren makam tarafından iptal edi-