TBB Dergisi 107. Sayı

Bir İç Hukuk Yolu Olarak Bireysel Başvuru ve Etkinliği Sorunu

orik olarak varolmasından ziyade, öncelikle ulaşılabilir işlevselliğin-

de bulunmakta (A), ancak AİHS’nin 35. Maddesinde geçen “iç hukuk

yollarının tüketilmesi“ kavramının, etkin ve faydalı olma ölçütleri da-

hilinde, AİHM tarafından, genel olarak nasıl değerlendirildiği de bu

konuda ayrıca önem taşımaktadır (B).

A- ANAYASAL BAŞVURU YOLUNUN ULAŞILABİLİR

İŞLEVSELLİĞİ

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 14 Mayıs 2013 tarihli kararıyla,

Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yolunun “tüketilmesi gerekli

bir iç hukuk yolu“ olduğunu kabul etmiş bulunmaktadır. Ancak bu

kararın

, insan hakları ihlâllerin giderilebilmesi amacıyla ulusal hu-

kukta yaratılmış kanun yollarının bazı özelliklere sahip olmaları ve bu

özelliklerin tüm denetleme süreci içinde korunmaları şartının bir ifa-

desi olduğunun gözden kaçırılmaması gereklidir.

Bu nedenle öncelikle belirtmek gerekir ki, anayasal başvuru yo-

lunun, başvuranın kullanımına yapısal olarak aracısız şekilde ve eri-

şiminde herhangi bir merci veya makama takdir hakkı bırakmaksızın

kanunen açık oluşu (1) ve bu durumun düzenli devamlılığı ile gelişen

içtihatlara uyumu (2), başvuruculara uluslararası yargı merciilerine

başvuruda bulunmadan önce bu yolu kullanmaları yükümlülüğünü

getirmektedir.

1- Doğrudan ulaşılabilirlik

Yasal olarak mevcut olan bir insan hakkı ihlâlini giderici veya

onarıcı olan yolun yapısal hukuki niteliği, AIHS 35. Madde anlamında

tüketilmesi gerekli bir iç hukuk yolu olarak kabulünde ilk değerlendir-

meye alınan noktadır. Mevcut yolun, yapısal olarak, kişilerin doğru-

dan erişimine uygun olması gereklidir. 1412 sayılı Ceza Muakemeleri

Kanunu’nun (mülga) 322 Maddesinde düzenlenen tashihi karar yolu-

nun, AİHS 35. Maddesi gereğince, tüketilmesi gereken bir yol olmadı-

ğı yönündeki kararında

AİHM’nin, başvurucunun bu yola dolaysız

ulaşamadığını, karar düzeltilmesini istemek yetki ve takdirinin Cum-

AİHM

, Hasan Uzun/Türkiye (n° 10755/13), 14.05.2013 tarihli karar.

Erdoğdu/Turquie

, 15 Haziran 2000, n° 25723/94, § 34.