29 / 505
Bir İç Hukuk Yolu Olarak Bireysel Başvuru ve Etkinliği Sorunu
28
Şöyle ki, HUMK 440 ve idari yargıda karar düzeltme yolları
AIHM’nin içtihatlarında, basit ve kendi kararını ikincil bir gözden
geçirme prosedürü olarak değerlendirilmiştir. Oysa ki, anayasal baş-
vuru böylesi bir ikincil niteliğe sahip bir gözden geçirme prosedürü
değildir. Bu nedenle, yargılamayla ilgili yeni unsurlar ortaya çıkmasa
dahi bireysel başvuru yolunun kullanılması gerekecektir, meğer ki şu
unsurların varlığı şüphe götürsün : bireysel başvuruyu inceleyen ana-
yasa mahkemesi temel hak ve özgürlükleri ihlal eden hukuki işlemi ip-
tal edebiliyor ve aynı zamanda kamu gücünü kullanan kişilerin neden
olmuş oldukları ihlalleri giderebiliyor mu ? Kişilere ilişkin uygulanmış
bir işlemi iptal edemeyen, değiştiremeyen, bireylere açık olmakla bir-
likte soyut bir anayasal denetim öngören anayasal şikayet yollarından
farklı olarak
27
, eğer temel hak ve özgürlük konusunda hukuken bağ-
layıcılığı olan bir karar verebiliyor, ihlâl edilmiş bir hak sözkonusu ise
sonuçlarını ortadan kaldırabiliyor veya ihlâlin devamını engelleyebili-
yor ise bu anayasal yolun etkin olduğundan bahsedebileceğiz
28
.
Bu durumda, kanun yolu ile ilgili iç hukuk düzenlemeleri, sağla-
nan korumanın niteliğini tespitte önem taşır. Anayasa’nın 148 Madde-
sinde düzenlenen bireysel başvuru yolunda, esas hakkındaki inceleme,
6216 sayılı Kanun’un 49. Maddesinde düzenlenmiştir. Maddeye göre:
“Komisyonlar ve bölümler bireysel başvuruları incelerken bir temel
hakkın ihlal edilip edilmediğine yönelik her türlü araştırma ve incele-
meyi yapabilir. Başvuruyla ilgili gerekli görülen bilgi, belge ve deliller
ilgililerden istenir (m. 49/3). Mahkeme, incelemesini dosya üzerinden
yapmakla birlikte, gerekli görürse duruşma yapılmasına da karar ve-
rebilir (m. 49/4). Bölümler, esas inceleme aşamasında, başvurucunun
temel haklarının korunması için zorunlu gördükleri tedbirlere resen
veya başvurucunun talebi üzerine karar verebilir. Tedbire karar veril-
mesi hâlinde, esas hakkındaki kararın en geç altı ay içinde verilmesi
gerekir. Aksi takdirde tedbir kararı kendiliğinden kalkar (m. 49/5).
Anayasa Mahkemesinin esastan yapacağı inceleme ile vereceği
kararlar ise, 6216 sayılı Kanun’un 50. Maddesinde düzenlenmiştir
29
.
27
Vén/Macaristan
, n
o
21495/93, 30 Haziran 1993 tarihli Komisyon Kararı.
28
Apostol/Gürcistan, n
o
40765/02
, 28 Kasım 2006, CEDH 2006‑XIV, §§ 42-46.
29
Bkz. ayrıca, Ece GÖZTEPE, « Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru
hakkının (anayasa şikâyeti) 6216 sayılı kanun kapsamında değerlendirilmesi «,
Türkiye Barolar Birliği Dergisi
, 2011 (95).