28 / 505
TBB Dergisi 2013 (107)
Esra KATIMAN
27
1- Kanuni yönden etkinlik ve fayda
AİHM’nin, anayasa mahkemelerine bireyler tarafından
doğrudan
başvuru yolunu
35. Madde anlamında tüketilmesi zorunlu bir kanun
yolu olarak kabul ettiği içtihadının, 35.Madde konusundaki genel iç-
tihadından ayrı okunmaması gerekir. AİHM, 35 Madde hakkındaki
içtihatlarında, kanun yolunun teoride olduğu kadar uygulamada da
“etkin“ ve “mevcut/açık“, yani “ulaşılabilir“ ve “başvurucunun şika-
yetlerini giderebilir“, “makul bir başarı imkânı sunabilir“ nitelikte ol-
masına bağlamıştır
23
.
AİHM, Sözleşmenin 35 § 1 Maddesinde geçen iç hukuk yolları-
nın tüketilmesi kuralının, başvurucuya, iddia ettiği ihlâllerin gide-
rilmesi için, kendi hukuk düzeni içinde normal olarak sunulmuş ve
yeterli olan yolları öncelikli olarak kullanma zorunluluğu yüklediğini
kararlarında defalarca kez dile getirmiştir. “Bu başvuru yolları yalnız
kanunda (teorik olarak) değil, uygulamada da mevcut, yeterli düzey-
de kesinliğe sahip yollar olmalıdır. Aksi halde kendilerinden bekle-
nen ulaşılabilirlik ve etkinlikten yoksun olurlar“ dediği kararlarında
AİHM, ayrıca, başvurucunun, yetkili ulusal organının önünde, yasal
usûli şartlar dahilinde, ileride Mahkeme önünde ileri süreceği şikaye-
tini, en azından hakkın özü itibarıyla dile getirmesi borcu olduğunu
belirtirken, uygun ve etkin olmayan başvuru yollarını kullanmaktan
da başvurucuyu muaf gördüğünü belirtmiştir
24
.
Hatırlatmak gerekirse, AİHM, kullanılan bir kanun yolundan son-
ra, aynı amaca giden bir diğer kanun yolunun ayrıca kullanılmasını
şart koşmamaktadır
25
. Bu içtihadını türk hukukunda, kural olarak,
Yargıtay (hukuk) ve Danıştay kararlarına karşı gidelebilecek karar dü-
zeltme yolları ile ilgili olarak geliştirmiş ve defalarca kez yinelemiş-
ti
26
. Anayasal başvuru yolunun bu içtihat çerçevesi içinde görülmesi
mümkün müdür ? AİHM’nin mevcut içtihatları karşısında bu soruyu
olumsuz yanıtlamak gerekir.
23
V/ Birleşik Krallık
[BD], n° 24888/94, § 57, CEDH 1999-IX.
24
Aksoy/Turkiye
, 18 Aralık 1996, CEDH 1996-VI, sayfa 2275 ve 2276, §§ 51-52 ;
Akdıvar
ve diğerleri/Türkiy
e 16 Eylül 1996, CEDH 1996-IV, s. 1210, §§ 65-67.
25
PatríciaRaquelRealAlves/Portekiz
(KabuledilebilirlikKararı,bundansonrakısaca“Kbl.
Kr.” olarak geçecektir), n
o
19485/02, 9 Kasım 2004;
Medya Fm Reha Radyo ve İletişim
Hizmetleri A.Ş./Türkiye
, n° 32842/02, 14 Kasım 2006.
26
İsmail Çınar/Turquie
(Kbl. Kr.), n
o
28602/95, 13 Kasım 2003, ve
mutatis
mutandis
,
Karaduman/Turkiye
(Kbl. Kr.), n
o
16278/90, 3 Mayıs 1993.