26 / 505
TBB Dergisi 2013 (107)
Esra KATIMAN
25
denetiminde, AİHM tarafından olayın özellikleri dikkate alınarak te-
oride mevcut yolun uygulamada da gerçekçi bir biçimde işlevselliği
denetlenecek, bu denetimde ise, sadece hukuk kuralları değil, olayla-
rın geçtigi anda hakim olan hukuksal ortam ve mevcut politik koşullar
da hesaba katılarak, gerektiğinde başvurucuların kişisel durumları da
gözönünde bulundurulacaktır
17
.
Bu denetim, donuk olmayan bir mekanizaya sahip bir denetim
şeklidir. Burada, mutlak, süreklilik arzeden kazanılmış duruma yer
yoktur. Bugün tespit edilen ileride değişebilir. Zira, her ne kadar et-
kin ve mevcut bir kanun yolunun varlığına dair ispat yükü savunma
yapan Devlet’in üzerinde de olsa, başvurucu, Devletin bu konuda gös-
terdiği delillerden sonra dahi, hâlâ bazı özel nedenlerden ötürü, mev-
cut yolu tüketme zorunluluğu olmadığını ispat hakkına sahiptir
18
.
Bir anayasal yolun belli bir şikayet için uygun bir yol olarak kabul
edilmiş olması, bu başvuru yolunun mutlak biçimde ve her durum-
da tüketilmesi gerektiği sonucuna varmaz. Yargılama uzunluğu ne-
deniyle adil yargılanma hakkının ihlâli konusundaki örnek üzerinden
gidersek,
Sürmeli/Almanya
19
davası konuyu aydınlatıcı nitelikte önem-
li bilgiler içermektedir. Bu davada AİHM, daha önceki kararlarında
“ivedi yargılamanın” anayasal bir hak olarak Alman Anayasa Mahke-
mesi önünde ileri sürelebilmesini dikkate alarak, uzun süren yargıla-
ma şikayetleri açısından, kural olarak, etkin bir iç hukuk yolu olarak
gördüğü anayasal başvuru yolunu
20
, gittikçe artan sayıda önüne gelen
ve ana şikayet konusunu uzun süren yargılama nedeniyle adil yargı-
lanma hakkının ihlâli iddialarının oluşturduğu başvurular nedeniyle,
Kudla
kararı
21
ışığında, bir kez de 13. Madde altında (etkin iç hukuk
yolu) tekrar inceleme gereği duymuştur.
17
Van Oosterwijck/ Belçika
, 6 Kasım 1980, § 35, CEDH seri A n
o
40 ;
Akdıvar ve diğerleri/
Türkiye
, 16 Eylül 1996, CEDH 1996-IV, s. 1210, §§ 65-69.
18
Merit/Ukrayna
, n
o
66561/01, § 57, 30 Mart 2004.
19
Sürmeli/Almanya
[BD], n°
75529/01
, CEDH 2006‑VII.
20
W. /Almanya,
n
o
10785/84, 18 Temmuz 1986 tarihli Avrupa İnsan Hakları
Komisyonu kararı, DR 48, p. 104.
21
Kudła/Polonya
[BD], n
o
30210/96, § 152, CEDH 2000-XI. AIHM,
Kudla
içtihadı ile
birlikte uzun süren yargılama nedeniyle adil yargılanma hakkının ihlâli iddialarını
6. Maddede düzenlenen adil yargılanma hakkı çerçevesinden ayrı olarak ayrıca
13. Madde alanında da incelemeye başlamıştır.