TBB Dergisi 107. Sayı

241 / 505

Vatansızlığın Azaltılmasına Dair BM Sözleşmesi (1961) Karşısında Türk Vatandaşlığı Kanunu 240
“siyasî haklar ve ödevler” başlığı altında temel haklar arasında dü-
zenlenmiştir (m. 66). Bu anlamda, Anayasa bakımından vatandaşlık
hakkı, temel bir hak olarak kabul edilir; fakat kanımızca vatansız kal-
ma hakkı temel bir hak olarak kabul edilemez. Vatandaşlık hakkının,
diğer temel haklardan farklı olarak, içeriği ve sona ermesi bakımından
devlete çok geniş yetkiler vermesi, bu hakkın temel bir hak olarak de-
ğerlendirilmesine engel olmamalıdır.
Uluslararası insan hakkı belgelerinde uyrukluk ya da vatandaşlı-
ğın temel bir hak ya da bir insan hakkı olarak düzenlendiğini de söy-
lemek mümkündür. İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’nin49 15. madde-
sinde, herkesin bir uyrukluğa hakkı olduğu ve kimsenin keyfî olarak
bu haktan ve uyrukluğunu değiştirme hakkından yoksun bırakılama-
yacağı düzenlenmektedir.50 Çocuk Hakları Bildirgesi’nde,51 çocuğun
doğumundan başlayarak bir uyrukluğa hakkı olduğu belirtilmiştir
(m. 3). BM Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Sözleşme’ye52 göre, “her
çocuğun bir uyrukluk kazanmaya hakkı vardır” (m. 24/3). Avrupa
Vatandaşlık Sözleşmesi’nde53 herkesin uyrukluk hakkı olduğu açıkça
düzenlenmiştir (m. 4/1-a). Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi’ne54
göre, “herkesin bir uyrukluğa sahip olma hakkı vardır. Eğer başka bir
devletin uyrukluğuna sahip değilse, herkes kendi ülkesinde doğmuş
49 Bildiri’nin İngilizce Almanca ve Fransızca metinleri için bkz. Aybay,A./Aybay,
R.: Hukuka Giriş, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 8. baskı, İstanbul 2012, s.
336-353, (Hukuk). Bildiri’nin Türkçe çevirisi için bkz. Aybay, R.: Açıklamalı İnsan
Hakları Evrensel Bildirisi, Türkiye Barolar Birliği Yayınları No:113, Ankara 2006,
(Evrensel Bildiri).
50 “Bu hakkın devletlere karşı ileri sürülebilecek bir hak olabilmesi için, devletle-
rin uyrukluk kazanmak isteğiyle kendilerine yapılan başvuruları kabul etmek
ve olumlu sonuçlandırmak konusunda bir yükümlülük altında olması gerekirdi.
Oysa, uluslararası hukukun günümüzdeki durumu, hiçbir devlete kişilere kendi
uyrukluğunu verme yükümlülüğü getirecek düzeyde değildir”: Aybay, R.: “İn-
san Hakları Açısından “Vatandaşlık”, Cogito Dergisi, İnsan Hakları Sayısı, Yapı Kre-
di Yayınları, İstanbul 2000, s.184, (İnsan Hakları).
51 Bildirgemetni için bkz.
birlesmis_milletler_ cocuk_ haklari_bildirisi.html>, (30.5.2013).
52 Sözleşme’nin İngilizce metni için bkz. United Nations, Treaty Series, Vol.999,
s.171. Türkiye, Sözleşme’yi 15.8.2000 tarihinde imzalamış; 4.6.2003 tarih ve 4868
SK ile Sözleşme’nin onaylanmasının uygun bulunduğuna dair kanun çıkarılmıştır
(RG, 18.6.2003, 25142). Sözleşme metni için bkz. komisyon/
insanhaklari/pdf01/53-73.pdf > , (30.5.2013).
53 Bkz. dn.15.
54 Sözleşme’nin İngilizce metni için bkz.
American_ Convention_ on_ Human_Rights.htm>, (30.5.2013).