237 / 505
Vatansızlığın Azaltılmasına Dair BM Sözleşmesi (1961) Karşısında Türk Vatandaşlığı Kanunu
236
“
Bu maddenin birinci fıkrasındaki belirtilen hükümlere rağmen
, bir söz-
leşmeci devlet, imza, onay ya da kabul aşamasında bu hakkın uygu-
lanmasına, bu aşamayla aynı zamanda ulusal hukukunda da var olan
aşağıdaki konularda çekince koyarsa, bir kişinin vatandaşlıktan çıka-
rılma hakkını saklı tutabilir.
a) Sözleşmeci devlete sadakat yükümlülüğünü bozacak biçimde, kişi
(i) Sözleşmeci devletin açıkça belirtilen bir yasağına karşı gelerek
bir diğer devlete hizmet vermiş veya hizmet vermeye devam
ediyorsa veya bir başka devlette parasal çıkar sağlamış ya da
sağlamaya devam ediyorsa ya da
(ii) Devletin yaşamsal önemdeki çıkarlarına ciddî olarak zarar ve-
rici biçimde hareket ediyorsa
35
b) Kişi başka bir devlete bir bağlılık yemini etmişse ya da resmî bir
beyanda bulunmuşsa ya da Sözleşmeci devlete bağlılığını yadsıdı-
ğı kanıtlarla saptanırsa.”
36
Sözleşme’nin bu hükmü uyarınca, Sözleşme’ye taraf bir devlet,
çekince koymak suretiyle, yukarıda belirtilen nedenleri, vatansızlık
sonucu yaratsa bile, vatandaşlıkla ilişki kesilme sebebi olarak düzen-
leyebilecektir.
Sözleşme’nin 8. maddesinin üçüncü fıkrasının (a) bendinin (i) alt
bendinde tanınan olanak kullanılarak, TVK m. 29/1 (a)’da
37
ve (c)’de
38
35
5901 sayılı TVK ile yürürlükten kaldırılan 403 sayılı TVK’nda, vatandaşlıkla iliş-
kinin kesilmesinin “çıkarma” yoluyla gerçekleştirilebileceğine ilişkin düzenleme,
Sözleşme’nin bu hükmü kapsamında değerlendirilebilirdi. “Vatana bağlılıkla
bağdaşmayan eylem” başlığı altında düzenlenen bu hükümde, devletin yaşamsal
olarak çıkarlarına zarar verici eylem ifadesi kullanılmasa da, bazı fiiller bu kap-
samda sıralanmıştı. Çıkarma kurumu, 5901 sayılı TVK’nda yer almamaktadır.
36
Yabancı devlet vatandaşlığının izin almadan kazanılması mülga 403 sayılı
TVK’nda bir kaybettirme nedeni olarak düzenlenmişti (m. 25/a). Fakat 5901 sayılı
TVK’nda böyle bir kaybettirme nedeni bulunmamaktadır. Aynı şekilde, 403 sayılı
TVK, Türkiye ile ilgili ve bağlılığın devam etmemesini bir kaybettirme nedeni ola-
rak düzenlemişti (m.25/f ve h).
37
Bu hükme göre, yabancı bir devletin, Türkiye’nin menfaatlerine uymayan herhan-
gi bir hizmetinde bulunup da bu görevi bırakmaları kendilerine yurt dışında dış
temsilcilikler, yurt içinde ise mülki idare amirleri tarafından bildirilmesine rağ-
men, üç aydan az olmamak üzere verilecek uygun bir süre içerisinde kendi istek-
leri ile bu görevi bırakmayanların Türk vatandaşlığı, İçişleri Bakanlığı’nın teklifi
ve Bakanlar Kurulu kararı ile kaybettirilebilir.
38
Bu hükme göre, izin almaksızın yabancı bir devlet hizmetinde gönüllü olarak as-