242 / 505
TBB Dergisi 2013 (107)
Nimet ÖZBEK HADİMOĞLU / Barış TEKSOY
241
olduğu devletin uyrukluğuna hak kazanacaktır. Kimse uyrukluğun-
dan ve uyrukluğunu değiştirme hakkından keyfî olarak mahrum bıra-
kılamaz.” (m. 20)
55
Sonuç olarak, vatandaşlık (uyrukluk) hakkı hem bir insan hakkı-
dır, hem de Anayasa’da yer alan temel haklardan birisidir. Bu sebeple,
Anayasa m. 90/5’te zikredilen “temel hak ve özgürlüklere ilişkin” ifa-
desi, nasıl yorumlanırsa yorumlansın vatandaşlık hakkını kapsar. Esa-
sen vatandaşlık hakkını korumayı hedefleyen Sözleşme de, “temel hak
ve özgürlüklere ilişkin” milletlerarası antlaşmalar arasında yer alır.
Bu itibarla, onay kanunu tasarısının yasalaşması halinde, Sözleşme ile
TVK’nun çatıştığı noktalarda, Sözleşme hükümlerinin üstün tutulması
gerekecektir.
SONUÇ
Türkiye’nin, Vatansızlığın Azaltılmasına Dair 1961 Sözleşmesi’ni
onaylama kararında olması sevindirici bir gelişmedir. Çünkü Sözleş-
me, doğumla veya sonradan ortaya çıkan vatansızlık hallerine ilişkin
olumlu hükümler içermektedir. Sözleşme’nin en dikkat çekici hükmü
8. maddesi olup, hükümde vatandaşlıkla ilişkinin kesilmesinde ortaya
çıkan vatansızlık halleri önlenmek istenmektedir. Aynı hükümde, bazı
hallerde, bu kurala çekince konulabileceği de düzenlenmiştir.
TVK’nun, özellikle vatandaşlıktan yoksun bırakmaya ilişkin hü-
kümlerinin (kaybettirme ve vatandaşlığa alınma kararının iptali)
uygulanması sonucunda, Sözleşme tarafından gerçekleşmesi isten-
meyen vatansızlık halleri doğabilmektedir. Bu nedenle, Türkiye’nin
Sözleşme’nin 8. maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen haller için çe-
kincesini beyan etmesi gerekir. Fakat 8. madde vasıtasıyla çekince ko-
nulabilecek haller arasında, evliliğe bağlı olarak vatandaşlık kazanan
kişinin, “evliliğin butlanı” halinde vatandaşlığını yitirmesine ilişkin
bir hüküm yoktur. Oysa TVK m. 16/3 nedeniyle, bir kişinin bu şekilde
vatansız kalması mümkündür. Aynı şekilde, vatandaşlıkla ilişkinin ke-
55
Farklı bir durum olarak, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde ise uyrukluğun bir
hak olarak kabul edildiğini gösteren herhangi bir hüküm yoktur. Bununla birlikte
Sözleşme’de başka hakların sağlanması ya da güvence altına alınmasıyla ilgili dü-
zenlemelerde uyrukluk konusuna değinilen haller hakkında bkz. Aybay, (İnsan
Hakları), s.185.