TBB Dergisi 107. Sayı

314 / 505

TBB Dergisi 2013 (107) Ali İbrahim AKKUTAY 313
tahkim yoluna başvurulması yönündeki iradenin ortaya konduğu ta-
rihte sahip olunması yeterli görülmüş ve gerçek kişilerde olduğu gibi
vatandaşlık bağı bakımından iki aşamalı bir değerlendirme öngörül-
memiştir.36 Ayrıca kişi ile vatandaşlığını taşıdığı devlet arasındaki ba-
ğın “etkin bir vatandaşlık olması” koşulu da aranmamıştır.37
Devletin, diplomatik koruma yolunu işletebilmesi için vatandaşlık
bağı açısından aranan şartlardan birisi vatandaşlığın sürekliliği ilkesi-
dir. Buna göre zarara uğrayan kişinin, zararın meydana geldiği ve bu
zarara istinaden uluslararası iddianın ileri sürüldüğü tarihler arasında
kesintisiz bir şekilde diplomatik koruma yolunu işletecek devletin va-
tandaşı olması beklenmektedir.38 Bu koşul Taslak Metnin 5. maddesin-
de de aynen kabul edilmiştir.39
Diplomatik koruma açısından öngörülen vatandaşlığın sürekli-
liği koşulu ICSID Sözleşmesi’nin 25/2(a) maddesinde daha farklı bir
şekilde öngörülmüştür.40 Sözleşme’nin 25/2(b) maddesinde ise tüzel
kişiler açısından böyle bir koşul öngörülmemiştir. Bu çerçevede sorun,
verilen tahkim kararına uyuşmazlığın tarafı devletin uymaması duru-
munda Sözleşme’ye taraf diğer devletin vatandaşlığın sürekliliğine ne
şekilde yaklaşacağı ve hangi zaman dilimini dikkate alacağı noktasın-
da ortaya çıkmaktadır.
36 Christoph Schreuer, The ICSID Convention: A Commentary , Second Edition, Camb-
ridge/New York/Melbourne, Cambridge University Press, 2009, s. 274 vd.
37 Devletle kişi arasındaki vatandaşlık bağının etkin bir bağ olması gerektiği yönün-
deki tespit için bkz. Nottebohm Case (Second Phase) (Liechtenstein v. Guatemala), 1955
ICJ Rep, s. 22.
38 Francisco Orrego Vicuna, “Changing Approaches to the Nationality of Claims in
the Context of Diplomatic Protection and International Dispute Settlement”, IC-
SID Review, Vol. 15(2), 2000, s. 349.
39
les/9_8_2006.pdf. (son erişim tarihi 01.04.2013)
40 ICSID Sözleşmesiyle korunmaya çalışılan yatırımcının çıkarıdır. Zira tahkim yo-
luyla uyuşmazlığın tamamen kişi bakımından sonuçlandırılması hedeflenmek-
tedir. Sözleşme’de tahkim yolundan faydalanabilme hakkı yalnızca Sözleşme’ye
taraf devlet vatandaşlarına tanınmıştır. Ancak zarara uğradığı tarihte o devletin
vatandaşı olması koşulu aranmayan kişinin, tahkim yolunun işletilmesi yönün-
deki iradesini beyan ettiği tarihte ve uyuşmazlığın Merkez’in yetkisine girdiğinin
onaylandığı tarihler arasında söz konusu devletin vatandaşlığını taşıması gerekli-
liğinin öngörülmesi yine devlet merkezli düşüncenin bir ürünüdür. Sözleşme’ye
taraf bir devletin vatandaşlığını taşıyan kişinin yatırım ilişkisine başladığı tarihte
sahip olduğu güvencenin daha sonra vatandaşlığa bağlı olarak elinden alınması
ihtimali Sözleşme’nin amaçları bakımından çok da yerinde değildir.