313 / 505
Uluslararası Yatırımdan Kaynaklanan Uyuşmazlıkların Çözümünde ICSID Sözleşmesinin ...
312
Diplomatik koruma yolunu işletme hakkı, devlete vatandaşlarının
uğradıkları zararlara istinaden tanınmış bir haktır.
34
Ayrıca diploma-
tik koruma yoluna başvurulabilmesi için klasik uluslararası hukukta
vatandaşlık bağının niteliğine ilişkin bir takım özellikler aranmak-
tadır.
35
Bu sebeple burada değerlendirilmesi gereken mesele ICSID
sistemi içerisinde bu niteliklerin yumuşatıldığı sonucuna varılıp va-
rılamayacağıdır. Ayrıca diplomatik koruma yolunun devletin, ICSID
Sözleşmesi’nin 27. maddesinin ise kişinin haklarını ön planda tuttuğu
ortadadır. Bu sebeple tahkim yoluna başvuracak kişinin vatandaşlık
bağının niteliğine ilişkin bir değerlendirmede bulunulmasının yanı
sıra tahkimden sonra ilgili koşulların yerine getirilmesiyle başvurula-
cak diplomatik koruma yolu açısından aranacak vatandaşlık bağının
niteliklerinde bir esnekliğin söz konusu olup olmadığının da irdelen-
mesi gerekmektedir.
ICSID Sözleşmesi’nin 25/2(a) ve 25/2(b) maddelerinde,
Sözleşme’de öngörülen tahkim yoluna başvurabilecek kişiler ve bunla-
rın vatandaşlık bağı bakımından sahip olması gereken nitelikleri ifade
edilmiştir. Kişiler bakımından gerçek kişiler ve tüzel kişiler ayrımı ya-
pılmıştır. 25/2(a)’da gerçek kişiler ele alınmaktadır. Buna göre tahkim
yolundan yararlanabilecek gerçek kişilerin Sözleşme’ye taraf diğer
devletin vatandaşlığına hem uyuşmazlığın taraflarının tahkim yolunu
işleteceklerine yönelik iradelerinin ortaya konduğu hem de uyuşmaz-
lığın Sözleşme’nin 36/3. maddesine göre kaydedildiği tarihlerde sahip
olmaları gerekmektedir. 25/2(b) uyarıncaysa tüzel kişiler bakımından
bu kişilerin Sözleşme’ye taraf diğer devletin vatandaşlığına yalnızca
34
Bkz.
The Mavrommatis Palestine Concessions (Greece v. UK)
, PCIJ Rep Series A No. 2,
1924, s. 12;
The Panevezys – Saldutiskis Railway Case (Preliminary Objections) (Estonia
v. Lithuania)
, PCIJ Rep Series A/B, No. 76, 28 February 1939, s. 16;
LaGrand Case
(Germany v. United States of America)
, 2001 ICJ Rep, para. 42.
35
Diplomatik koruma yoluna başvurulabilmesi için aranan vatandaşlık bağının ni-
teliğine ilişkin MDAD ve UAD birtakım tespitlerde bulunmuşlardır.. Birden fazla
vatandaşlığa sahip kişinin vatandaşlığında olduğu devletlerden birinin diğerine
karşı diplomatik koruma yolunu işletemeyeceği yönündeki tespit için bkz.
Repa-
ration for Injuries Suffered in the Service of the United Nations
, Advisory Opinion,
1949 ICJ Rep, s. 186. Şirket ve şirket hissedarlarının uğradığı zararlardan dolayı
diplomatik koruma yolunun işletilebilmesi için aranan koşullara ilişkin tespitler
için bkz.
Barcelona Traction Light and Power Company Case
, 1970 ICJ Rep;
Elettronica
Sicula S.p.A. (ELSI) Case (United States of America v. Italy)
, 1989 ICJ Rep;
Ahmadou
Sadio Diallo Case (Republic of Guinea v. Democratic Republic of Congo)
, Preliminary
Objections, 2007 ICJ Rep No. 103.