TBB Dergisi 107. Sayı

Uluslararası Yatırımdan Kaynaklanan Uyuşmazlıkların Çözümünde ICSID Sözleşmesinin ...

308

ICSID Sözleşmesi’ne taraf devletler arasında tahkim yoluna baş-

vurmadan diplomatik koruma yolunun işletilmesi ihtimali çok dü-

şüktür; ancak böyle bir sürecin yaşanmayacağı da kesin olarak söy-

lenemez. Dolayısıyla söz konusu yolun bahsedilen şekliyle işletilmesi

durumunda pek çok sorunun ortaya çıkacağı aşikardır. Sorun yarat-

mayacak tek durum, diplomatik koruma yoluna başvurulduktan son-

ra, kişinin vatandaşlığında olduğu devletin, uluslararası hukuka aykı-

rılık ve zarar olmadığı kanaatine varması, ve uyuşmazlığın tarafı olan

devletle bu yönde anlaşmasıdır. Zira bu durumda devletin kanaati,

vatandaşını bağlamayacaktır. Kişi yabancı devlet ile beraber tahkim

yoluna başvurduğunda uyuşmazlık bütün boyutlarıyla ele alınacaktır.

Bu aşamada önemli bir husus daha bulunmaktadır. O da ICSID

Sözleşmesi’nin 25. maddesinde öngörülen şartlardan olan uyuşmaz-

lığın bir yatırıma ilişkin olması gerekliliğidir. Yani taraflar yatırıma

ilişkin her türlü uyuşmazlıklarının çözümü için tahkim yolunu işlete-

bilirler; fakat yatırıma ilişkin olmayan bir konuda Merkez yetkili de-

ğildir. Bununla birlikte uyuşmazlıkların yatırıma ilişkin olup olmadığı

kolayca belirlenemez. Bu nedenle Merkez’in yetkisi üzerine de sıklıkla

uyuşmazlıklar ortaya çıkmaktadır.

Merkez’in yetkisine girmeyen bir

hususta meydana gelen zarardan dolayı devletin diplomatik koruma

yoluna başvurmasında ICSID Sözleşmesi’nin 27. maddesi uygulan-

maz. Devlet, diplomatik koruma bakımından uluslararası hukukun

öngördüğü şartların yerine gelmesi durumunda söz konusu yolu iş-

letebilir; ancak Merkez bahsi geçen uyuşmazlığın, yatırıma ilişkin ol-

mamasına rağmen, kendi yetkisi içerisinde olduğuna kanaat getirir

ve tahkim süreci başlarsa, diplomatik koruma açısından 27. madde

hükümleri uygulanır. Bu durumda da devletin kendisine ait olan bir

hakkının kullanılması engellenmiş olur.

B. Tahkim Sürecinin Tamamlanmasından Sonra Diplomatik

Koruma Yoluna Başvurulması

Tahkim yolu işletildikten ve karar verildikten sonra, bahsedilen

kararın icra edilmesi aşamasına geçilir. Zira ICSID kararının icra edi-

Bkz. Stanimir A. Alexandrov, “The ‘Baby Boom’ of Treaty-Based Arbitrations and

The Jurisdiction of ICSID Tribunals: Shareholders as ‘Investors’ and Jurisdiction

Ratione Temporis

”,

The Law and Practice of International Courts and Tribunals

, Vol.

4(1), 2005, s. 26, 27.