216 / 417
TBB Dergisi 2013 (108)
Gülüm Bayraktaroğlu ÖZÇELİK
215
I. Sınır Dışı Etme İşlemine Konu Kişiler
Kanun kapsamında, sınır dışı kararı alınabilmesi için ön şart ilgili
kişinin yabancı statüsünde bulunmasıdır. Kanunun sınır dışı etmeye
ilişkin ilk hükmü olan 52. maddesinde yabancıların, sınır dışı etme
kararıyla, menşe ülkesine veya transit gideceği ülkeye ya da üçüncü
bir ülkeye sınır dışı edilebileceği düzenlenmiştir. Bu hüküm bir yan-
dan Anayasanın 23. maddesine ve AİHS’ye ek 4 numaralı Protokolün
vatandaşların vatandaşı bulundukları devletin ülkesinden sınır dışı
edilmelerini yasaklayan 3. maddesinin 1. paragrafına
23
uygun olarak
ancak yabancıların sınır dışı edilebileceğini düzenlemekte, diğer yan-
dan yabancının sınır dışı edilebileceği ülkeleri “
menşe ülkesi
”, “
transit
gideceği ülke
” ve “
üçüncü bir ülke
” olarak belirlemektedir.
Kanunda “
yabancı
”, “
Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık
bağı bulunmayan kişi
” olarak tanımlanmıştır (m. 3). O halde, “
yaban-
cı
” kavramına, yabancı devlet vatandaşlarının yanı sıra, vatansız-
lar
24
, uluslararası korumadan veya geçici korumadan yararlananlar
25
ayrıntılı bilgi için bkz. EKŞİ, Sınır dışı, s. 2801 vd. YUKK tasarısının mülteci huku-
ku açısından değerlendirmesi hakkında bkz. SOYKAN, C.: “The New Draft Law
on Foreigners and International Protection in Turkey”,
Oxford Monitor of Forced
Migration
, 2012, Vol. 2, No. 2, s. 38- 47.
23
Anılan hükümle ilgili olarak bkz. AYBAY, s. 144 vd.; AYBAY/DARDAĞAN Kİ-
BAR, s. 233.
24
YUKK’nın 3. maddesinin 1. fıkrasının (ş) bendinde “
vatansız kişi
”, “
hiçbir devlete
vatandaşlık bağıyla bağlı bulunmayan ve yabancı sayılan kişi
” olarak tanımlanmıştır.
25
YUKK uyarınca uluslararası koruma, mülteci, şartlı mülteci veya ikincil koruma
statüsünü ifade etmektedir (m. 3(1)(r)). YUKK’da yer alan “
şartlı mülteci
” kavra-
mı, YUKK öncesi dönemde “
sığınmacı
” olarak kabul edilen yabancılar için kul-
lanılmaktadır (m. 62). İkincil koruma statüsü, mülteci veya şartlı mülteci olarak
nitelendirilemeyen, ancak menşe ülkesine veya ikamet ülkesine geri gönderildiği
takdirde; ölüm cezasına mahkûm olacak veya ölüm cezası infaz edilecek, işkence-
ye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacak, uluslarara-
sı veya ülke genelindeki silahlı çatışma durumlarında, ayrım gözetmeyen şiddet
hareketleri nedeniyle şahsına yönelik ciddî tehditle karşılaşacak olması nedeniyle
menşe ülkesinin veya ikamet ülkesinin korumasından yararlanamayan veya söz
konusu tehdit nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancı ya da vatansız kişiye
verilen statüdür (m. 63(1)). Geçici koruma ise, ülkesinden ayrılmaya zorlanmış,
ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitle-
sel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen yabancılara sağlanan koru-
mayı ifade etmektedir (m. 91(1)). Aşağıda görüleceği üzere, uluslararası koruma
statüsünde bulunan yabancıların sınır dışı edilmesi, YUKK’nın 54. maddesinin 2.
fıkrasındaki özel hükme tâbidir. Geçici koruma sağlanan yabancıların sınır dışı
edilmesine ilişkin herhangi bir hüküm ise YUKK’da yer almamıştır. Bununla bir-
likte, Kanun, bu kişilerin Türkiye’ye kabulü, Türkiye’de kalışı, hak ve yükümlü-