385 / 417
Suçların İhbarı ve İhbarcıların Korunması
384
Giriş
İhbar, kelime olarak bildirme, haber verme, suçlu saydığı birini
veya suç saydığı bir olayı yetkili makama gizlice bildirme, ele verme;
ihbarcı, haber veren, bildiren kimse, muhbir demektir. Muhbir ise
haber ulaştırıcı, haber veren kimse, yasa dışı olan bir durumu yetkili
makamlara bildiren kimse, ihbarcı demektir.
1
Öğretide (ceza hukuku
açısından) ihbar; suç işlendiğinin, şikâyet şeklinde yapılan başvurular
haricinde adli makamlara ve kolluk güçlerine bildirilmesi olarak ta-
nımlanmıştır.
2
Mülga 4422 sayılı Çıkar Amaçlı Suç Örgütleriyle Müca-
dele Kanunu ışığında yapılan bir tanıma göre de muhbir, çıkar amaçlı
suç örgütlerinin ortaya çıkarılmasına yardımcı olan, gizli görevli nite-
liği taşımayan ve “tanıklık” sıfatını aşacak derecede olayın içinde bu-
lunan, hatta suça iştirak eden, suça ilişkin deliller ile faillerinin elde
edilmesine katkı sağlayan kişidir.
3
“X muhbir” ise bir olay veya failin
yeri ile ilgili bilgi vermenin ötesinde olay ve faille ilgili soruşturma ve
kovuşturma aşamalarına yardımcı olabilecek, delil toplanmasını sağ-
layacak açıklamalarda bulunan, bir anlamda “gizli tanık” olarak ad-
landırılabilecek bir aşamada, konumda olay ve/veya faille ilgili bilgi
ve görgüye sahip kişidir.
4
“Gizli tanık” veya “x muhbir” Ceza Muha-
kemesi Kanunu’nun 139. Maddesinde düzenlenen “gizli soruşturma-
cı” ile karıştırılmamalıdır. Gizli soruşturmacı ancak bir kamu görevlisi
olabilir. “Gizli tanık” veya “x muhbir” ise herhangi birisi olabilir.
Bunun yanında, uluslararası hukukta ve öğretide dolaylı tanık,
suç ortaklarının tanıklığı, katılanın tanıklığı, bilirkişi tanık, güvenilir
kişi, muhbir (informant), adaletle işbirliği yapan kişi gibi kavramlar
ulanılmaktadır.
5
Ülkemizde gerek yanlış vatandaşlık bilinci (muhbir, ispiyoncu
olarak damgalanacağı endişesiyle), gerekse güvenlik endişesiyle, in-
sanlar kendisini ilgilendirmeyen ve doğrudan zarar görmediği bir ko-
1
Türkçe Sözlük, 11.Baskı, Türk Dil Kurumu, Ankara, 2011, s. 1157, 1706
2
Centel, Nur/Zafer, Hamide;
Ceza Muhakemesi Hukuku
, 5. Bası, Beta Yayınevi,
İstanbul, 2008, s.86; Kunter/Yenisey/Nuhoğlu,
Ceza Muhakemesi Hukuku
, 16. Bası,
Beta Yayınevi, İstanbul 2008, s.1142
3
Şen, Ersan,
Türk Hukuku’nda Telefon Dinleme Gizli Soruşturmacı X Muhbir
, 2. Baskı,
Seçkin Yayınevi, 2010, Ankara, s. 132
4
Şen, Ersan, s. 149
5
Balo, Yusuf Solmaz,
Ceza Muhakemesinde Tanık Koruma (Anonim Tanık)
, Seçkin
Yayıncılık, 2009 Ankara, s. 51 v.d. (ve yazarın atıfta bulunduğu diğer kaynaklar)