207 / 485
Türk ve Alman Ceza Hukuku Sistemlerinde Kusur Prensibinin Kapsamı ve ...
206
ceza tatbik edilebilmesi için kusurun varlığı zorunludur
6
; bu yüzden
tipiklik ve hukuka aykırılık unsurlarına ilave olarak kusur,
“ceza veril-
mesini gerekçelendiren”
ve
“cezayı sınırlandıran”
bir suç unsurudur
7
.
Kusur
8
prensibi
9
, çağdaş ceza hukukunun en önemli prensibi ola-
rak kabul edilmektedir
10
. Kusur prensibine göre, kusur, kamusal ce-
zanın meşruiyetinin zorunlu ve olmazsa olmaz bir şartıdır
11
. Kusur
prensibi, faili, hak etmediği aşırı müeyyidelere karşı koruyan önemli
bir kalkan işlevi üstlenmektedir; bu prensip aynı zamanda, cezanın sa-
dece, bizzat fail tarafından işlenmiş bulunan fiilden doğan kişisel so-
rumluluğa dayandırılabilmesini de ifade etmektedir
12
.
Kusur prensibinin genel olarak üç sonucu bulunmaktadır:
i) Fail, kusursuz olması durumunda cezalandırılamaz
13
.
ii) Hükmedilecek ceza, failin kusurunun derecesini aşamaz
14
(örne-
ğin, failin çok tehlikeli bir kişi olması nedeniyle, bu tehlikeyi önle-
mek için cezanın ağırlaştırılması kabul edilemez).
6
Frister, Schuldprinzip, s. 15; Reineke, Trunkenheit, s.56; Schlosser, Keine Strafe
ohne Schuld, s.I-II; “Ceza için kusur şarttır” bkz. BGHSt 2, 194, 200.
7
Hirsch, Kusur İlkesi, s.299; Wessels, Johannes/Beulke, Werner, Strafrecht
Allgemeiner Teil – Die Straftat und ihr Aufbau, 41.Auflage, 2011, §10 Rn.398.
8
Kusurun unsurları şunlardır: Kusur yeteneği (=Schuldfähigkeit – eskiden bunun
yerine cezai ehliyet “Zurechnungsfähigkeit” kavramı kullanılmaktaydı), haksızlık
bilinci, mazeret sebeplerinin (=Entschuldigungsgründe) yokluğu. Kusur yeteneği,
failin fiilinin haksızlığını tanıyabilmesi ve hareketlerini buna göre yönlendirebil-
mesi yeteneğini ifade etmektedir. Haksızlık bilinci, failin yaptığının haksızlık oluş-
turduğunu bilebilecek durumda olmasını ifade etmektedir. Şayet fail, yaptığının
haksızlık oluşturduğunu bilebilecek durumda değilse ve kaçınılmaz bir hataya
düşürse cezalandırılmayacaktır, bkz. Frisch, Wolfgang, “Hukuk Devleti Ceza Hu-
kukunda Cezalandırılabilirliğin Esaslı Şartları” (Çev.: Hakan Hakeri), Türk Ceza
Kanunu Tasarısı İçin Müzakereler, Konya 1998, s.126-128.
9
Ayrıntılı bilgi için bkz. Jakobs, Das Schuldprinzip, s.7 vd.; Tarihi gelişimi için bkz.
Kaufmann, Arthur, Das Schuldprinzip, 2.Auflage, Heidelberg 1976, s.217 vd.
10
Jescheck, Alman Ceza Hukukuna Giriş, s.9; Geisler, Claudius, “Objektive
Strafbarkeitsbedingungenund ‘Abzugsthese’ –MethodologischeVorüberlegungen
zur Vereinbarkeit objektiver Strafbarkeitsbedingungen mit dem Schuldprinzip”,
GA 2000, s.166.
11
Kaufmann, Das Schuldprinzip, s.15; Jakobs, Das Schuldprinzip, s.7.
12
Jescheck, Alman Ceza Hukukuna Giriş, s.9.
13
Reineke, Trunkenheit, s.56; Öztürk, Bahri/Erdem, Mustafa Ruhan, Uygulamalı
Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, 12.Baskı, Ankara 2012, Kn.33.
14
“Keine Strafe über das Maß der Schuld hinaus” bkz.Frisch, Cezalandırılabilirliğin
Esaslı Şartları, s.124 dn.90; Reineke, Trunkenheit, s.56; Frister, Schuldprinzip, s.39
ve dn.1’deki kararlar ve yazarlar; Öztürk/Erdem, Genel Hükümler, Kn.33.