256 / 485
TBB Dergisi 2013 (109)
Emel BADUR
255
rızasının alınması şartına bağlanmaktadır. Eşin rızasının arandığı yer-
lerde, eşlerden birinin rızası diğerinin denetimine sunulmaktadır.
Bu nedenle TMK’nun 193. maddesi gereği, evli kişilerin irade
serbestilerinin kural (asıl); eşin rızasının aranmasının istisna olduğu
söylenebilir. Kural (yani irade serbestisi) yasayla düzenlendiğine göre,
eşin rızasının arandığı tüm haller de yasal istisna olmak zorundadır.
Daha farklı bir söylemle eşin rızasının kıyasen başka hallerde de aran-
dığının kabulü doğru olmayacaktır. Bu yasal istisnalara TMK’nun 229,
263 ve 265. (mal rejimlerine ilişkin işlemler), 194 (aile konutu), 199
(eşin tasarruf yetkisinin sınırlanması), 223/2 (paylı mülkiyet konusu
malda tasarruf), ve 313/2. (evli erginlerin ve kısıtlıların evlat edinil-
mesi) maddelerinde yer verilmiştir. Aşağıda sırasıyla bu istisnalar ele
alınacak olmakla birlikte, TMK’da eşin rızasının arandığı bir kaç hal
daha vardır.
Bu haller ayrı başlıklara konu olmayı gerektirecek önemde olma-
salar da kısaca söz edilmeye değer durumdadırlar. TMK’da eşin rıza-
sından söz edilen ilk yer, evlilik birliğinin temsiline ilişkin olan ve
“Eş-
lerin Temsil Yetkisi”
kenar başlığını taşıyan 188. maddedir. Maddenin
ilk fıkrasında temsile ilişkin genel kural,
“Eşlerden her biri, ortak yaşamın
devamı süresince ailenin sürekli ihtiyaçları için evlilik birliğini temsil eder.”
ifadesiyle kaleme alınmıştır. Maddenin ikinci fıkrasında, eşlerden bi-
rinin, ailenin diğer ihtiyaçları için ancak iki halde birliği temsil edebi-
leceği belirtilmiştir. Yani ailenin sürekli ihtiyaçları dışında kalan diğer
tüm gereksinimleri için kural, eşlerin birlikte hareket etmesidir. Bu ku-
ralın da iki istisnası vardır. Bunlardan ilki, temsili gerçekleştiren eşin,
diğer eş veya hakim tarafından yetkili kılınması durumuna ilişkindir.
İkinci istisnai halde, birliğin yararı bakımından gecikmede sakınca
bulunması ve diğer eşin hastalığı, başka bir yerde olması veya benze-
ri sebeplerle rızası alınamazsa, eşlerden birinin ailenin ihtiyaçları için
birliği temsil edebileceği düzenlenmiştir. Bu durumda işlemi yapan eş,
birliği temsilen hareket ettiği için, rızası alınamayan eş de üçüncü kişi-
lere karşı diğer eşle birlikte müteselsilen sorumlu olur.
1
Rıza alınması-
na yönelik engel mevcutken yapılan işlemin, rıza alınabilir hale gelin-
diğinde rızası alınmayan eş tarafından onaylanmasına gerek yoktur.
1
Öztan, B.: Aile Hukuku, B. 5, Ankara 2004, s. 191; Dural, M - Öğüz, T - Gümüş, A.:
Türk Özel Hukuku C. III Aile Hukuku, İstanbul 2005, s. 231.