TBB Dergisi 109. Sayı

TBB Dergisi 2013 (109)

Tunay KÖKSAL

427

“Uluslararası bir sözleşmeyi aktedecek olan taraflar, muhatapla-

rının hukuken ehil olup olmadığını, onların tabi oldukları yabancı bir

hukuk sistemine göre değerlendirmek durumundadırlar”

“Bir uluslararası sözleşmeye taraf olan bir tüzel kişinin hangi hak-

lardan yararlanıp, hangi borçları üstlenebileceği, hak ve borçlara geti-

rilen sınırlamaların neler olacağı, hak ve borçların tüzel kişi adına kim-

ler eliyle kullanılacağı, söz konusu tüzel kişinin hak ve fiil ehliyetini

yürüten hukuka göre belirlenir. Zira, karşılaştırmalı hukuka göre, ger-

çek ve tüzel kişilerin sözleşme yapma ehliyetlerini de kapsayan hak ve

fiil ehliyetleri, onların şahsi statülerini yöneten hukuka tabidir. Diğer

bir deyişle, gerçek kişilerin hak ve fiil ehliyetine sahip olup olmadıkları

veya bu ehliyetin sınırları, gerçek kişilerin vatandaşlığında bulunduğu

veya ikametgah ya da mutat meskeninin bulunduğu ülke hukukuna

göre belirlenir. Tüzel kişilerin (şirketlerin, vakıfların, derneklerin) hak

ve fiil ehliyeti ise, “tüzel kişinin idari merkezinin bulunduğu yer hu-

kukuna” veya “kuruluş yeri hukukuna” tabidir”

“Türk Hukukunda ise 2675 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve

Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK)’un 8’inci maddesine göre,

gerçek kişilerin hak ve fiil ehliyeti, ilgilinin vatandaşlığında bulundu-

ğu ülkenin (milli) hukukuna tabidir. Ancak, milli hukukuna göre eh-

liyetsiz olan yabancı gerçek kişiler, Türk Hukukuna göre ehil iseler,

işlem güvenliğini sağlamak bakımından Türkiye’de yaptıkları hukuki

işlemler açısından ehliyetli sayılırlar”

MÖHUK’un 8/4’üncü maddesine göre, tüzel kişilerin hak ve fiil

ehliyeti, statüsündeki (şirket ana sözleşmesindeki) idare merkezi hu-

kukuna tabidir. “Ancak, bir tüzel kişinin statüsünde gösterilen idare

merkezi, yabancı bir ülkede bulunsa bile, eğer o tüzel kişinin gerçek (fi-

ili) idare merkezi Türkiye’de ise, işlem güvenliğini sağlamak bakımın-

dan, tüzel kişinin hak ve fiil ehliyetine Türk Hukuku uygulanacaktır”

Şanlı,a.g.e.,s.10-11.

Şanlı, a.g.e., s.11; gerçek ve tüzel kişilerin hak ve fiil ehliyetlerine uygulanacak

hukuk konusunda ayrıca bkz. DİCEY- MORRİS: The Conflict of Laws, 12th

Edition, V.2, London, 1993, p.1271 vd.; G.TEKİNALP: Milletlerarası Özel Hukuk,

7.Basım, İstanbul, 2002, s.47 vd.; E. NOMER / C. ŞANLI: Devletler Hususi

Hukuku, 12.Basım, İstanbul, 2003, s.208 vd

Şanlı,a.g.e.,s.11).