434 / 485
TBB Dergisi 2013 (109)
Tunay KÖKSAL
433
“Taraflar, aralarındaki sözleşmede mücbir sebep ve beklenmeyen
hal teşkil edecek olayları ve bu olayların sözleşmenin ifasına ve taraf-
ların hak ve borçlarına etkisini açıkca düzenlememişlerse, bu husus-
lar sözleşmenin esasına uygulanacak hukuka göre belirlenecektir”
87
.
“Sözleşmelerin ifasını imkansızlaştıran veya zorlaştıran olayların bir
mücbir sebep veya beklenmedik hal oluşturup oluşturmadığı ve bun-
ların tarafların hak ve borçlarını ne ölçüde etkileyeceği hususlarında
gelecekte ortaya çıkabilecek sorunların sözleşme aşamasında önlene-
bilmesi için, uluslararası inşaat sözleşmelerine “hardship klozları” ko-
nulması tavsiye edilebilir”
88
.
“Bu hardship klozları sayesinde sözleşme bakımından mücbir se-
bep veya beklenmedik hal sayılabilecek olaylar sınırlandırılabilmekte
ve bunların dışında kalan olaylara gelecekte tarafların mücbir sebep
veya beklenmedik hal olarak dayanmaları önlenmektedir. Ayrıca ta-
raflar sözleşmelerinde yer alacak bu klozlarla, herhangi bir mücbir se-
bep veya beklenmeyen hal ortaya çıktığında, sözleşmenin fesh mi edi-
leceğini yoksa değişen şartlara uyarlanarak sözleşmenin ifasına devam
mı edileceğini, bu hallerin taraflar bakımından bir tazminat veya iade
mükellefiyeti getirip getirmeyeceğini, bu hallerin süre uzatımına se-
bep teşkil edip etmeyeceğini, sözleşmenin yeni şartlara uygulanmasını
kimin yapacağını (tarafsız üçüncü kişi, esas davaya bakan hakem veya
devlet mahkemesi tarafından mı yapılacağını) kararlaştırılabilirler”
89
.
“Taraflar, sözleşmeleri için mücbir sebep ve beklenmeyen hal teş-
kil eden genel ve özel olay ya da durumları, bu hallerin ihbar süresi ve
şeklini, bu hallerin sözleşmenin geleceğine ve tarafların sorumluluk-
larına etkilerini doğrudan sözleşmeye koyacakları hükümlerle düzen-
lemek yerine bu alandaki bazı uluslararası kodları sözleşme hükmü
haline getirmek suretiyle de düzenleyebilirler. Örneğin taraflar ulusla-
rarası inşaat sözleşmesinde, Uluslararası Ticaret Odasının (MTO’nun)
421 sayılı Mücbir Sebep ve Beklenmeyen Hal (Force Majeure and
Hardship) Koduna atfen meseleyi düzenleyebilirler”
90
.
87
Şanlı, a.g.e., s.36.
88
Şanlı,a.g.e.,s.37; bkz. A.A. MONTAQUE: Hardship Clauses, IBL, V.13 (1985) p.135-
137. ; ayrıca bkz. N. HORN: Third-Party Intervention, IBL, V.13 (1985), p.139-141.
89
Şanlı, a.g.e., s.37.
90
Şanlı, a.g.e., s.37; bkz. International Chamber of Commerce “Force Majeure and
Hardship” Brochure, ICC Publication No:421, Paris, 1985.