435 / 485
Uluslararası İnşaat Sözleşmelerinin Hazırlanması ve Uygulanması Süreci
434
“Ulusal hukuk sistemleri, sözleşmelerde yer verilen hardship
klozlarına geçerlilik tanımaktadırlar. Türk Hukukunda Borçlar Ka-
nununun 117’nci maddesine göre, kaçınılması veya bertaraf edilmesi
objektif bakımdan imkansız bulunan ve sözleşmenin ifasını imkansız
kılan olaylara “mücbir sebep” denilmektedir. Türk Hukukunda bek-
lenmeyen hallere ve bunların sözleşmeye etkisini düzenleyen genel
hüküm ve prensiplere yer verilmemiştir. Konuya ilişkin olarak sa-
dece bazı sözleşme türlerine ilişkin özel hükümlere yer verilmiştir.
Bununla birlikte, günümüzde sözleşmenin kurulması ile ifası arasın-
da geçen devrede taraflarca öngörülemeyen objektif sebepler yüzün-
den akdin ifası taraflardan biri bakımından ciddi şekilde güçleşip,
çekilmez hale geldiğinde Medeni Kanunumuzdaki “dürüstlük kura-
lına” istinaden sözleşmenin feshi veya değişen şartlara uyarlanması
istenebilir”
91
.
“(İnşaat sözleşmesinde) herhangi bir hardship klozunun yer alma-
dığı durumlarda, mücbir sebep veya öngörülmeyen hallere istinaden
sözleşmenin feshi veya yeni şartlara uyarlanması imkanı, tercih edilen
uyuşmazlık çözme usulüne bağlı olarak değişecektir. Taraflar uyuş-
mazlık halinde başvurulacak yargı mercii olarak resmi mahkemeleri
seçmiş veya sözleşmede tahkim şartı olmaması sebebiyle doğrudan
resmi mahkemelere başvurulmuşsa, genelde mahkemeler, sözleşmede
bir hüküm bulunmasa dahi, esasa uygulanacak hukuk sistemi çerçeve-
sinde mücbir sebep ve beklenmeyen halleri kabul ederek, sözleşmeye
müdahale etmektedirler”
92
.
“Taraflarca tahkim yoluna başvurulduğunda ise, genel olarak
uluslararası ticaret ve inşaat işlerine bakan hakemler, tarafların ak-
sini yapma imkanları her zaman olduğu halde, sözleşmelerine akit
hükümlerinin beklenmedik yeni şartlara uyarlanmasını temin edecek
hükümler koymamış olmalarını, iradi bir sezsizlik olarak yorumla-
maktadırlar. Bu itibarla eğer sözleşmede uyuşmazlıkların çözümü
usulü olarak tahkim tercih edilmişe, mutlaka sözleşmeye hardship
klozları koyulmalıdır”
93
.
91
Şanlı, a.g.e.s.,38.
92
Şanlı, a.g.e.,s.39.
93
Şanlı, a.g.e., s.40; ayrıca bkz. Şanlı, Milletlerarası Ticari Tahkimde Esasa Uygula-
nacak Hukuk, s.355-357.