TBB Dergisi 109. Sayı

TBB Dergisi 2013 (109)

Murat CEYHAN

471

2) CMK 153 ve Müdafinin Dosyayı İnceleme yetkisi

Savunma hakkının hayat bulduğu en önemli hukuki kurum mü-

dafilik kurumudur. Müdafinin hukuk bilgisi ve kanuni hakları şüphe-

linin soruşturma kapsamında gerekli şekilde temsil edilmesini sağla-

maktadır. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 153. maddesinde öngörülen

“müdafinin dosyayı inceleme yetkisi” bu bağlamda en değerli hukuki

araç olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yetki sayesinde müdafi müvek-

kilinin ne ile suçlandığını, neden suçlandığını öğrenebilmekte ve bu

yolla savunma hakkına hayat verebilmektedir. Şüpheliye isnat edilen

eylemleri ve maddi olayları içeren dosya incelenemediği müddetçe

savunma yapılabilmesi olanağı bulunmamaktadır

. Bu kadar önemli

bir savunma mekanizmasının ise Türk Ceza Muhakemesi’ne nispeten

yeni yerleşmiş olduğunu kabul edilebiliriz. 1992 yılında CMK’yı de-

ğiştiren 3842 sayılı Kanun ile müdafinin dosyayı inceleyebilmesi kural

haline getirilmiş ve gerekli savunmanın hazırlanabilmesi bakımından

son derece önemli bir adım atılmıştır

. Dosyayı inceleme yetkisi gü-

nümüze kadar savunma hakkı bağlamında genişletilmiş ve bu günkü

halini almıştır. Bu bölümde de maddenin detaylı bir incelemesi yapıla-

cak, teori ve pratikteki sorunlar irdelenecektir.

Maddenin ilk fıkrası açıkça müdafinin soruşturma evresi süresin-

ce dosyayı inceleyebileceğini ve her istediği belgenin örneğini alabile-

ceğini düzenlemektedir. Bu yetki kural olarak kabul edilmiştir ancak

maddenin ikinci fıkrasında da görüleceği üzere bu yetki karşısında bir

“kısıtlama hükmü” bulunmaktadır. Gerçekten de Cumhuriyet Savcısı,

müdafinin belli dosyaları incelemesi ve bu dosyalardan belge alması

üzerine soruşturmanın amacının tehlikeye düşebileceği kanısına varır-

sa sulh ceza hakiminden kısıtlama kararı almasını talep edebilmekte-

dir. Doktrinde kısıtlama kararı mekanizmasının belli soruşturmaların

amacı açısından elzem olduğu kabul edilmektedir. Özbek’e göre belirli

hallerde dosyayı inceleme ve belgelerden örnek alınmasına kısıtlama

getirilmesi makul kabul edilmelidir. Zira soruşturma evresi gizlilik

kuralı üzerine kurulmuştur. Gizliliğin tamamen ortadan kalkması so-

nucunda şüphelinin kaçması, delillerin yok edilmesi ve en nihayetinde

Süheyl Donay, İnsan Hakları Açısından Sanığın Hakları ve Türk Hukuku, İstan-

bul, İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1982, s.144.

Bahri Öztürk, Mustafa Ruhan Erdem, Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, 12.

bs., Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2008, s.711.