65 / 485
Kamusal Bağlamda Özel Hayatın Korunması: ABD Federal Yüksek Mahkemesi ...
64
Yukarıda da değinildiği gibi esasında kişilerin toplum içinde ayırd
edilmeme hakkı bir çok açıdan gerekli ve faydalıdır. O, kişilere, baş-
kalarının müdahalesi, takibi ve hesap verme, bedel ödeme gibi du-
rumların olmadığı güvenli bir davranış, muamale görme ve katılım
alanı doğurur (Nissenbaum, 2013). Misilleme ya da aşağılanma duy-
gularını kaldırarak, böylece, düşünce ve ifade özgürlüğünü destekler.
Toplumda, toplumsal damga altında bulunan kişilere, örneğin intihar
düşüncesi içinde olan, HIV virüsü taşıyan ya da aile içi şiddete maruz
kalanlar gibi- yardım elinin uzatılmasını sağlar. Bir çoğu için internet
gibi ortamlarda daha rahat dolaşmayı sağlar. Bu durum sadece isimsiz
(anonim) olma değildir; bireye ulaşılamazken onun ulaşabilmesi, ey-
lemde bulunabilmesidir. Buradaki anlamında ulaşılamama ise temel
hak ve özgürlüklerin şartlarına uygun şekilde kullanılarak gerçekleşti-
rilen davranışlar nedeniyle (yani yasal olmayan veya suç oluşturacak
bir eylemde bulunulmadığı halde) kimse tarafından açıklama isteme
veya hesap sormak vb. nedenlerle kişinin kapısına gelinememesidir
(Kleinig vd., 2011: 197).
Değinilen husus şöyle bir örnekle daha açık bir biçimde ortaya ko-
nulabilir. Polisin, küçüklere alkol satışını engellemek gerekçesiyle, bir
barın parkında bekleyerek buraya gelen herkesi izlemesi ve araç pla-
kalarını kayıt emesi olayında, buraya gelen kişiler açısından gizlenen
veya mahrem bir şey olamayacağı/olmaması gerektiği söylenebilmek-
le beraber, bu kişilerin diğer bar sahibi olan tanıdıkları bazı kişilere
veya akrabalarına bu bara giderken görünmek istemeyebilme ihtimali,
onların bilinmeme hakkını ihlal etmektedir. Yani, üzerinde durulan
konu sadece gizlenen şeylerin araştırılmasına inhisar edilemeyecek
bir nitelik arz etmektedir. Bunun antitezi “Panoptikon
11
modelidir.
arkadaşlık ilişkileri, sağlık hizmetleri veya mahalle bakkalı, manavı gibi çevreler-
de gerçekleşen mahrem aktivitelerin ifşası uygun bulunmamaktadır. Bu çevreler
arasında olabilecek çakışmalar için de aynı şey geçerlidir. Örneğin, arkadaş çevre-
si ile aile çevresi veya ebeveynlerin çocuklarından ayrı tutmak istedikleri çevreler
ya da birisinin doktoru, din görevlisi, bankacısı veya iş ortağı ile olan ilişkileri
gibi. Yani bağlamsal bütünlüğe (contextual integrity) göre durum değişebilmekte,
bir ortamda paylaşılan bilginin başka bir ortamda paylaşılması uygun olmayabil-
mektedir (Kleinig vd., 2011: 199).
11
İngilizce; “Panopticon”. Panoptikon, İngiliz filozof ve toplum kuramcısı Jeremy
Bentham’ın 1785 yılında tasarlamış olduğu hapishane inşa modelidir. Daire şek-
lindeki hapishane eşit parçalara bölünmüş ve ortasında gardiyanın bulundugu bir
gözetleme kulubesi yerlestirilmiştir. Böylece, mahkumların gardiyanı kesinlikle