36 / 441
TBB Dergisi 2014 (110)
Zehra ÖZKAN
35
Amerikan hukukçuları tarafından da dile getirilmektedir
8
. Hatta ne-
densellik, hukuk alanında, üzerinde en çok anlaşmazlığın olduğu, çe-
şitli çabalara rağmen en iyi yaklaşımın bulunamadığı bir kavram ola-
rak değerlendirilmektedir
9
. Amerikan haksız fiil hukukunda, zararın,
davalının eylemine haklı bir suretle yüklenebilmesi, başka bir anlatım-
la, nedensellik unsurunun karşılanabilmesi için –iki aşama göz önün-
de bulundurulmaktadır. Bu aşamalardan ilki; gerçek neden (
cause in
fact-actual cause
) olarak adlandırılırken, ikinci aşama “yakın neden”
(proximate cause)
-“sorumluluğun kapsamı” (
scope of liability
)- “hukukî
neden”
(legal cause)
olmak üzere çeşitli kavramlarla ifade edilmekte-
dir
10
. Aslında bu ayrım kıta Avrupa’sı hukukçularına da yabancılık
arz etmemektedir. Nitekim kıta Avrupa’sında da, bir davranışın, za-
rarın nedeni olarak kabul edilebilmesi için sonucun tabii nedeni ol-
ması gerekmektedir
11
. Bununla birlikte Amerikan hukukunda genel
genel uygulanabilir bir nedensellik testi ortaya konulmasının oldukça güç old-
uğunu” belirtmiştir. Cornelis, C. Van Dam, European Tort Law, Oxford Universi-
ty Press, Oxford 2006, s. 266.
8
W. Page Keeton/ Dan B. Dobbs/Robert E. Keeton/David G. Owen, Prosser and
Keeton in the Law of Torts, West Publisher 5. baskı, St.Paul, Minn.1984, s.263; W.
Page Keeton, “Causation”,
South Texas Law Review,
Texas 1986-1987, C.28, s.231.
9
Keeton/Dobbs/Keeton/Owen, s.263.
10
Keeton, s.232; Joseph W. Glannon,
The Law of Torts, Aspen Publisher 3. baskı,
New York 2005, s.140; Linda L. Edwards/ J. Stanley Edwards/Patricia Kirtley
Wells,
Tort Law, Delmar Cengage Learning 5. baskı, New York 2012, s.136; Dan
B. Dobbs, The Law of Torts, West Publishing Co., St.Paul, Minn. 2000, s.407; Glan-
ville Williams, “Causation in the Law”, The Cambridge Law Journal, Cambridge
1961, C.1961, s.63
11
Basil S. Markesinis/Hannes Unberath, The German Law of Torts, Hart Publishing
4. Baskı, Oxford 2002, s.103; Spier/Haazen, s.127. Alman içtihatlarında ve doktrin-
de bu ayrımın sorumluluk kuran ve sorumluluk sınırlandıran nedensellik kavram-
larıyla yer aldığı görülmektedir. Reinhard Zimmermann,“Haftungsbegründende
und haftungsausfüllende Kausalität- Comparative Report”, Digest of Eueropan
Tort Law I: Essential Cases on Natural Causation, Springer, Wien-New York 2007,
s.611. İki aşamalı incelemenin Türk/İsviçre hukukuna da yabancı olmadığı görül-
mektedir. Nitekim nedensellik bağının tesisinde hakim teorinin “uygun neden-
sellik bağı teorisi” olduğu, bu teorinin ise sorumluluğu kurma ve sorumluluğu
sınırlandırmak olmak üzere iki ayrı görevi olduğu belirtilmektedir. Bkz: Fikret
Eren,
6098 sayılı Türk Borçlar Kanununa Göre Hazırlanmış Borçlar Hukuku Ge-
nel Hükümler, Yetkin Yayınları 14. baskı, Ankara 2012, s.541. Bununla birlikte
Avrupa Özel Hukukunun İlkeleri, Tanımları ve Model Kuralları-Ortak Referans
Noktalarına İlişkin Taslak’ın (Principles, Definitions and Model Rules of Europe-
an Private Law-Draft Common Frame of Reference DCFR) “Nedensellik” bölüm
başlığı altında yer alan VI.-4:101 Genel Kural maddesine ilişkin açıklamalarda;
taslakta gerçek neden-hukukî neden ayrımı yapılmadığı, bunun yerine teoride
böyle bir ayrım yapılıp yapılamayacağı, yapılacaksa ne ölçüde yapılacağı hususla-