37 / 441
Amerikan Haksız Fiil Hukukunda Nedenselliğin Tesisi Çerçevesinde Gerçek Neden ve İspatı
36
olarak söz konusu iki aşamanın birbirinden tamamen farklı, iki ayrı
hukukî problem olduğu kabul edilmektedir
12
. Gerçek neden ve yakın
nedenin, genelde, hem ders kitaplarında ve nedenselliği konu edinen
çalışmalarda,
13
hem de “Haksız Fillere ilişkin 3.
Restatement
14
: Fiziksel
ve Duygusal Zararlar
15
’
da
farklı başlıklar altında ele alındığı ve her
iki aşamanın tespiti için farklı testler geliştirildiği görülmektedir. Bu
kapsamda, çalışmada, nedenselliğin tesisindeki ilk aşama olan gerçek
neden ve gerçek nedenin ispatı ele alınacaktır.
II. Amerikan Haksız Fiil Hukukunda Nedensellik Konusuna
Genel Bakış
A) Genel Olarak Gerçek Neden ve Sorumluluğun Kapsamı (Yakın Neden)
Cause in fact
(gerçek neden) kavramı davalının eylemi veya ey-
lemsizliği ile zarar arasındaki nedensellik bağını ifade etmektedir
16
.
Glannon
, gerçek nedenin olgusal olarak davalının eyleminin davacının
zararının meydana gelmesine katkıda bulunup bulunmadığının tespiti
rının tartışmaya açık bırakıldığı belirtilmiştir. Bu nedenle de taslakta conditio sine
qua non veya but for testine yer verilmediği belirtilmiştir. Aksi takdirde, gerçek
veya bilimsel nedenselliğin ifade edilmiş olacağı ve birçok istisna getirilmesi gere-
keceği mülahazaları ileri sürülmüştür. Ayrıntılı bilgi için: Von Bar/Clive, s.3570-
3571.
12
Dobbs, s.407.
13
Dobbs,
s.405,443; John L.Diamond/Lawrence C. Levine/ M. Stuart Madden,
Understanding Torts, Matthew Bender and Co. Inc., New York 1996, s.191-203;
Glannon, s.139,183; David W. Robertson,
“The Common Sense of Cause in Fact”,
Texas Law Review
, Texas 1997, C.75, s.1764 (common sense). Aksi yönde : Keeton/
Dobbs/Keeton/Owen, s.263.
14
Restatement, hukukun belirli alanlarında hazırlanan ve Amerikan Hukuk En-
stitüsü’nün onayıyla yayımlanarak geçerlilik kazanan metinlerdir. Amerikan
hukukunun ikincil nitelikteki kaynakları arasında yer alan Restatement’ların
hazırlanmasının amacı belirli bir konuda tüm eyalet hukuklarının incelenerek,
dağınık halde bulunan konuya ilişkin yaklaşımların sistematize edilmesidir.
Bununla birlikte kimi zaman Restatement’larda mevcut durumun ortaya konul-
masının ötesinde, Raportör ve danışma grubunun daha iyi bir çözüm olduğu
düşüncesiyle yaklaşımlardan birini benimsedikleri de görülmektedir. Ayrıntılı
bilgi için bkz.: Oğuz,
s.299-300.
15
Haksız Fillere ilişkin 3. Restatement: Fiziksel ve Duygusal Zararlar için Sorum-
luluk, American Law Institute, 2010. Nisan 2012 itibariyle geçerlilik kazanan ve
Sorumluluğun Paylaştırılması, Ekonomik Zararlardan Doğan Sorumluluk, Fizik-
sel ve Duygusal Zararlar ve Ürün Sorumluluğu olmak üzere dört ayrı kitaptan
oluşan Restatement, bundan sonra Restatement III olarak anılacaktır.
16
David A. Fischer,
“Causation in Fact in Omission Cases” Utah Law Review, Utah
1992, C.1992, s.1335 (omission).