40 / 441
TBB Dergisi 2014 (110)
Zehra ÖZKAN
39
her iki aşamayı da kapsayacak şekilde kullanılmaktadır
30
. Nitekim
Haksız Fiillere ilişkin
Restatement I
31
ve
Restatement II
’ de “hukukî ne-
den” kavramı, hem gerçek nedeni hem de yakın nedeni kapsayan üst
kavram olarak yer almıştır
32
. Bununla birlikte bazı mahkeme kararla-
rında
Restatement
I ve II’nin aksine hukukî neden kavramının değil,
yakın neden kavramının, hem gerçek nedeni hem de sorumluluğun
kapsamını içerdiği belirtilmektedir
33
.
Bunun yanı sıra, ikinci aşama; yakın neden testi, hukukî neden,
sorumluluğun kapsamı, riskin kapsamı, yükümlülüğün kapsamı ve
öngörülebilirlik gibi çeşitli kavramlarla ifade edilmektedir
34
. İki aşa-
malı incelemeyi kabul eden
Restatement
III’te “hukukî neden” kav-
ramının kullanımının terk edildiği görülmektedir. Buna gerekçe ola-
rak ise, uygulamada “hukukî neden” kavramının yaygın bir şekilde
kullanılmaması ve kapsamının belirsizliği ve gerçek neden ile yakın
neden kavramlarının birbirinden farkının açık bir biçimde ifade edil-
mesi gerekliliği ileri sürülmüş, ikinci aşama, “hukukî neden” yerine,
30
Dobbs, s.407; Jane Stapleton, “Factual Causation”, Federal Law Review, Canberra
2010, C.38, S.3, s.467 (factual causation). Yakın nedenin üst başlık olarak
kullanılmasına ilişkin bkz.: Keeton, s.232; Keeton/Dobbs/Keeton/Owen, s.263.
31
Haksız fiiller alanında günümüze kadar üç Restatement’ın çıkartılmıştır. İkin-
cil nitelikteki kaynak olmakla birlikte özellikle Restatement’lar arasındaki fark-
ların Amerikan haksız fiil hukukundaki gelişimi gösterdiği düşünülmektedir.
Bundan sonra Restatement I olarak anılacak olan Haksız Fiiller Restatement’ı
(Restatement of Torts, American Law Institute 1938), Profesör Francis Bohlen ‘ın
raportörlüğünde hazırlanmıştır. Ayrıntılı bilgi için, Restatement Second of Torts,
Introduction (Volumes 1&2), American Law Institute 1965.
32
Haksız Fiillere ilişkin 2. Restatement (Restatement Second of Torts) C.1-2, Ameri-
can Law Institute 1965 ve Haksız Fiillere ilişkin 2. Restatement (Restatement Sec-
ond of Torts) C .3-4, American Law Institute 1977. Bundan sonra “Restatement
II” olarak anılacaktır. İlk Restatement’ın gözden geçirilmesi suretiyle hazırlanan
Restatament II görüldüğü üzere dört ciltten oluşmaktadır. Kasti zarar ve ihmal
konularını içeren ilk iki cilt 1965 yılında yayınlanmıştır. Profesör William L. Pross-
er’ın raportörlüğünde ve Robert E. Keeton, Fleming James Jr. ve Hakim Goodrich
gibi Amerikan haksız fiil hukukunun önemli isimlerinin danışmanlığında hazır-
lanan Restatetement II’nin amacı, sosyal değişiklikler karşısında Restatement I’i
gözden geçirmek ve Restatement I’e yöneltilen eleştirileri değerlendirmektedir
(Ayrıntılı bilgi için bkz. Restatement Second of Torts, Introduction (Volumes 1&2),
American Law Institute 1965).
33
Dobbs, s.407; Stapleton, factual causation, s.467. Dobbs’un atıfta bulunduğu Her-
tog v. City of Seattle (88 Wash.App. 41, 943 P.2d 1153) kararında yakın nedenin,
gerçek neden ve hukukî nedeni kapsadığı açıkça ifade edilmiştir.
34
Dobbs, s.408, dn.3.