42 / 441
TBB Dergisi 2014 (110)
Zehra ÖZKAN
41
te ikinci şekilde yapılan bir soyutlama mahkemeler tarafından kabul
edilmemektedir
38
.
But for
testi, aslında, davalının eyleminin zararın zorunlu şartı (
con-
ditio sine qua non
) olup olmadığını belirlemeye ilişkindir
39
. Bu durum
Restatement
III’de de belirtilmiş
40
, hatta gerçek nedenin, sonucun zorunlu
şartı olarak da ifade edilebileceğine dikkat çekilmiştir
41
. Benzer bir şekil-
de kıta Avrupa’sı hukukçuları da
conditio sine qua non
testi ile
but for
testi
arasında içeriksel olarak bir farklılık bulunmadığını belirtmektedir
42
.
B) Esaslı Etken Testi (Substantial Factor Test)
Esaslı etken testinin klâsik dava örneği, 1920 yılında karara bağla-
nan
Anderson v. Minneapolis St. P.&S. S. M. Ry. Co
43
davasıdır
44
. Davaya
konu olan olayda; davacının mülkü yangın sonucunda zarar görmüş-
tür. Biri davalının ihmalinden kaynaklanan, diğeri sebebi bilinmeyen
iki yangın da sıçrayarak zarara neden olmuştur. Mahkeme, jüriye
“davalının motorunda çıkan yangının, davacının zarara uğramasında
önemli veya esaslı bir unsur olup olmadığını” belirlemesi konusun-
da talimat vermiştir. Jüri, davalının neden olduğu yangının davacının
mülkünün tahrip olmasının maddi unsuru ve esaslı etkeni olduğuna
karar vermiştir. İstinaf mahkemesi de bu kararı onamıştır
45
. Başka bir
anlatımla,
but for
testi karşılanamamış olsa da, yani davalının eylemi
olmasaydı zarar muhtemelen yine de gerçekleşecek olsa da, davalı so-
rumlu tutulmuştur
46
. Nitekim bu davadan sonra esaslı etken testi ge-
niş kabul görerek uygulanmaya başlamıştır
47
38
Diamond/Levine/Madden, s.193.
39
Keeton/Dobbs/Keeton/Owen, s.266; Glannon, s.141; Edwards/Edwards/Wells,
s.136; Stapleton, factual causation, s.473.
40
Restatement III, §26, comment b.
41
Restatement III, §26, comment c. Aynı yönde Wright, causation, s.1775.
42
Reinhard Zimmermann, “Conditio sine qua non in General-Comparative Report”
içinde Digest of Eueopan Tort Law I: Essential Cases on Natural Causation, Wien-
New York 2007, s.99; Helmut Koziol,
“Natural and Legal Causation” , Causation
in Law, Univ. Karlova, Právnická Fak., Praha 2007, s.55.
43
Minnesota Yüksek Mahkemesi’nin 17 Eylül 1920 tarihli ve 21855 sayılı karar için
bkz. 179 N.W. (North Western Reporter) 45. Bundan sonra Anderson kararı olarak
anılacaktır.
44
Glannon, s.145; Diamond/Levine/Madden, s.193.
45
179 N.W. 45.
46
Glannon, s.145; Diamond/Levine/Madden, s.193-194.
47
Keeton/Dobbs/Keeton/Owen, s.267.