43 / 441
Amerikan Haksız Fiil Hukukunda Nedenselliğin Tesisi Çerçevesinde Gerçek Neden ve İspatı
42
Esaslı etken testinin klâsik uygulama alanı,
Anderson
kararında ol-
duğu gibi, birden çok nedenin zararın meydana gelmesine tek başına
yeterli olduğu, ancak bu nedenlerden hiç birinin
but for
testi uyarınca
sorumluluk doğurmadığı olaylardır
48
.
Prosser/Keeton
, bunun dışında;
testin, birden çok nedenin, aynı olmasa da benzer sonucu doğurduğu
olaylarda ve orman yangınına yanan bir kibrit atma örneğinde olduğu
gibi, sonuca önemsiz bir katkının yapıldığı olayların çözümünde
49
de
yardımcı olduğunu ifade etmektedir
50
. Test geniş kabul görerek
Resta-
tement
I ve
Restatement
II’de de yer bulmuştur.
Restatement
II §432’ye
göre, zararlı sonucu doğuran birden çok neden olduğu olaylar haricin-
de, gerçek nedenin tesis edilebilmesi için “
but for”
testinin karşılanma-
sı gerekmektedir
51
. Bununla birlikte “esaslı etken testinin”,
Restatement
II
’de “
but for”
testi ile eş anlamlı, bazı sınırlı durumlarda
but for
testi-
ne alternatif ve son olarak hukukî nedene ilişkin bir yaklaşım olarak
kullanıldığı da belirtilmektedir.
Restatement II’
deki bu farklı kullanım-
ların, esaslı etken testinin uygulama alanına ilişkin bir karmaşa yarat-
tığı ileri sürülmektedir
52
. Nitekim esaslı etken testinin, “
but for
” testi
karşısındaki yeri farklı görüş ve uygulamalara konu olmuştur
53
. Söz
konusu görüş ayrılıkları; esaslı etken testi, “
but for”
testinin yerine mi
48
Restatement III, comment j; Keeton/Dobbs/Keeton/Owen, s.268; Dobbs, s.415;
Glannon, s.145; Fischer, omission, s.1346; Diamond/Levine/Madden, s.193;
Edwards/Edwards/Wells, s.137.
49
Örnek olaya Restatement III’de de yer verilmiş ve söz konusu örnekteki sıkıntının
zararın ne olduğu veya zarar ile kibrit arasındaki bağlantının ne olduğu konusun-
daki belirsizlikten kaynaklandığı ifade edilmiştir. Bu belirsizlik karşısında üç
olasılıktan söz edilmektedir. Kibrit orman yangınıyla birlikte ilgili zararın oluşması
için gerekliyse, zararın gerçek nedenidir. Eğer önemsiz bir miktarda yangına yol
açan kibrit, zararın önemsiz ve bağımsız bir kısmına neden olmuşsa, sadece bu
önemsiz ve bağımsız kısmın gerçek nedenidir. Son olarak da kibrit yangının
küçük bir miktarının gerçekleşmesine katkı sağlamış olabilir. Bu durumda her
ne kadar diğer yangının büyüklüğü karşısında zararın gerçekleşmesi bakımından
önemsiz kabul edilse de, diğer kaynaklarla birleşerek zararı gerçekleştirmiş ola-
bilir. Bu durumda da Restatement III §27 ve Restatement III §36’nın uygulama
alanına girecektir. Esaslı etken testinin, önemsiz katkı sağlayan gerçek nedenler-
in göz önünde bulundurulmaması konusundaki faydalarına yöneltilen eleştiriler
konusunda ayrıntılı bilgi için bkz.: Restatement III, Reporters Note, comment j.
50
Keeton/Dobbs/Keeton/Owen, s.267-268.
51
Restatement III, comment j.
52
Robertson, common sense, s.1776.
53
Yanlış kullanımı konusunda bkz. Restatement III, comment j.