425 / 441
Bireysel Başvuruya Konu Edilebilecek Haklar
424
11- Mülkiyet Hakkı:
Mülkiyet, kişi ile eşya arasındaki ilişkiden
kaynaklanan, hukuk düzeni tarafından eşya üzerinde kurulmasına
izin verilen, korunup düzenlenen, en geniş hakimiyet hakkıdır.
57
Kişi
mülkiyet hakkına sahip olduğu eşyayı, kullanma, yararlanma, devret-
me, yok etme hakkına sahip olduğundan herkese karşı da bu hakkı-
nı ileri sürebilir. Aynı zamanda mutlak ve ayni bir haktır. Diğer tüm
hakların mülkiyet hakkından türediği kabul edildiğinden hakların
anası olarak adlandırılan
58
bu hak, temel hak ve özgürlükler içerisinde
önemli bir yere sahiptir.
Anayasa’nın mülkiyet hakkını düzenlediği 35. maddesinde gerçek
ve tüzel kişilerin mülkiyet hakkı yanında miras hakkına da sahip ol-
duğu, bu hakkın kamu yararı amacıyla ve kanunla sınırlanabilineceği
düzenlenmiştir. Anayasa’nın 13. maddesi mülkiyet hakkının da içinde
yer aldığı temel hak ve özgürlüklere yönelik sınırlama sebeplerini dü-
zenlemiştir.
Sözleşme’nin ek Birinci Protokol’ün ilk maddesinin birinci parag-
rafında, gerçek kişiler ve tüzel kişilerin sahip olduğu mülkiyet hakkını
herkesin saygı duyması gerekliliğini, ifade etmektedir. Yani devletler
sınırları içerisinde mülkiyet hakkının dokunulmazlığını sağlamak zo-
rundadırlar. Anılan maddede, mülkiyet hakkına yapılacak müdahale-
lerde uyulması gereken ilkeler de sayılmaktadır: Sınırlamanın kamu
yararı meşru amacıyla yapılması, müdahalenin ulusal veya uluslara-
rası hukuka uygun olması ve kamu yararı meşru amacı ile kullanılan
aracın makul bir orantılılık ilişkisi içinde bulunması
59
ayrıca devlete,
mülkiyetin kamu yararına uygun olarak kullanılmasını kontrol etme
hakkını vermektedir.
60
Madenin ikinci paragrafında, devletlerin kamu yararı çerçevesin-
de egemenliklerinden kaynaklanan yetkilerini belirtmektedir. Bunlar
“
mallar, vergiler, para cezaları ve diğer yükümlülükler
”dir. Bu düzenleme-
57
Fikret, Eren,
Mülkiyet Kavramı
, Dr. A. Recai Seçkin’e Armağan, AÜHF Yayınları,
No.351, Ankara 1974, s.766
58
Şeref, Ertaş, (2006) “
Mülkiyet Hakkının Yeni Boyutu ve Bu Hakka Getirilen Daraltım-
lann Anayasa ve İnsan Haklarına Uygunluğu
”, Türk Medenî Kanununun Yürürlüğe
Girişinin 80. Yılı Münasebetiyle Düzenlenen Sempozyum
,
Ankara Üniversitesi
Yayınları, Ankara, 2006, s. 135
59
Bu ilke, AİHM içtihadı ile kabul edilmiştir
60
Musa, Sağlam,
Bireysel Başvurusu Konusu Haklar, (1982 Anayasası ve 6216 Sayılı
Kanun Çerçevesinde
), s. 48.