TBB Dergisi 110. Sayı

421 / 441

Bireysel Başvuruya Konu Edilebilecek Haklar 420
yada diğer insanlarla ilişki kurup geliştirmesini, kişiliğinin gelişmesini
ve moral gelişimini, sosyal faaliyetlerini, özel hayatına ilişkin bilgilerin
açıklanmasını “özel hayat” kavramı kapsamında değerlendirmektedir.46
8- Düşünce, İfade, Din ve Vicdan Hürriyeti Anayasa’nın 25.
maddesi ile kimsenin düşüncesini açıklamaya zorlanamayacağı dü-
zenlenmiştir. Düşüncenin hiçbir sınır olmadan edinilebilmesi, kişinin
düşüncesini geliştirilebilmesi ve düşüncesinden dolayı kınanmaması
bu özgürlüğün özüdür. Düşünce, insanı diğer canlılardan ayıran ve
salt insana has özelliktir. Descartes “düşünüyorum o halde varım” diye-
rek insan ile düşünce arasındaki olmazsa olmaz ilişkiyi ifade etmiştir.47
Anayasa’nın 25. maddesi ve 15/2. maddesinde düşünce ve ifade hür-
riyeti düzenlenmiştir.
“Vicdan” kavramının lügat anlamı; “kişiyi kendi davranışları hakkın-
da bir yargıda bulunmaya iten, kişinin kendi ahlak değerleri üzerine dolaysız
ve kendiliğinden yargılama yapmasını sağlayan güç”48 olarak tanımlan-
mıştır. Anayasa’nın 24. maddesinde “Herkes, vicdan, dini inanç ve ka-
naat hürriyetine sahiptir. Kimse, ibadete, dini ayin ve törenlere katılmaya,
dini inanç ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz .” cümleleri ile; herkesin
inanma özgürlüğünün varlığı kadar inanmama özgürlüğünün varlığı
da anayasal teminat altına alınmaktadır.
Dinin açığa vurulması konusunda Anayasa’nın 14. maddesin-
deki sınırlar öngörülmüştür. Ayrıca din özgürlüğünün devleti ve mil-
leti bölmek veya insan haklarına dayanan, demokratik, laik cumhuri-
yeti ortadan kaldırmak hedefi ile kullanılamayacağı vurgulanmıştır.
AHİS’in 9. maddesinin ilk fıkrasında herkesin düşünce, vicdan ve
din özgürlüğüne sahip olduğunu, din ve inancını değiştirme özgürlü-
ğüne de sahip olduğunu, din ve inancını açığa vurma özgürlüğünü, bu
hak kapsamında düzenlemiştir. Buradaki “din ve inancı açığa vurma öz-
gürlüğünü ” kişinin inancı nedeniyle davranışlarının dış dünyada algı-
lanabilmesi, dışa vurması (toplu ibadet yapma, ayin yapma, uygulama
ve öğretme vb) olarak anlamak gerekmektedir. İnancını söz ile ifade
etmesi, Sözleşme’de yer alan diğer haklar kapsamına girebilecektir.
46 Sultan, Üzeltürt, 1982 Anayasası ve İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesine Göre
Özel Hayatın Gizliliği Hakkı, Beta Yayınları, 2004, İstanbul, s. 171.
47 Niyazi M., Öktem, Özgürlük Sorunu ve Hukuk, İstanbul, 1977, s.56-57.
48 Bkz. alınmıştır.28.11.2012