165 / 341
Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri İzleme Kurulları
164
2. Siyasi Denetim
Temelde parlamento tarafından gerçekleştirilen bu denetimde,
TBMM anayasadan kaynaklanan denetim yollarını (soru, gensoru, ge-
nel görüşme, meclis araştırması) kullanabileceği gibi, TBMM’de bulu-
nan İnsan Hakları İnceleme Komisyonu da ceza infaz kurumlarından
gelen şikâyetleri inceleme konusu yapabilir. Ayrıca, TBMM üyeleri, ön-
ceden haber vermeksizin ceza infaz kurumları ile terör ve örgütlü suç-
lar dışındaki hükümlü ve tutukluları ziyaret etme yetkisine sahiptir.
3. Kamu Denetçisi (Ombudsman) Tarafından Yapılan Denetim
TBMM tarafından 13.10.2006’da kabul edilen 5548 sayılı
Kamu De-
netçiliği Kurumu Kanunu
3
, kamu denetçilerine de ceza infaz kurumları-
nı denetleme yetkisi vermişti. “Kamu denetçisi” ya da “ombudsman”
adı ile anılan yetkilinin gerçekleştirdiği faaliyet, bir tür bağımsız de-
netim olarak da nitelendirilebilir. Ancak, anılan yasa Anayasa Mah-
kemesi tarafından tümüyle iptal edildiğinden
4
, bu denetim türünün
hayata geçmesi ülkemiz açısından mümkün olamamıştır.
Daha sonra, 2010 Anayasa değişikliğinde Anayasa’nın 74. mad-
desine yapılan eklemeyle TBMM’ne bağlı olarak bir kamu denetçiliği
kurumu oluşturulmuş, böylece bu kurum anayasal statüye kavuştu-
rulmuştur
5
. Bu değişiklikte, kamu denetçine başvuru hakkı, kamu de-
netçisi kurumunun kuruluşu, görevi, çalışması, inceleme sonucunda
yapacağı işlemler ile Kamu Başdenetçisi ve kamu denetçilerinin nite-
likleri, seçimi ve özlük haklarına ilişkin usul ve esasların kanunla dü-
zenleneceği belirtilmiştir. 14.06.2012 tarihinde kabul edilen 6328 sayılı
Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu
6
anayasal düzenlemeyi somutlaştırıcı
düzenlemelere yer vermiştir. Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin iş-
leyişiyle ilgili şikâyetleri incelemekle görevli olduğuna ve ceza infaz
kurumları ve tutukevleri de idare içinde yer aldığına göre, bunlarla
ilgili bir denetim görevini de yürüteceğini söylemek yanlış olmaz.
3
5548 sayılı ve 13.10.2006 tarihli kanun. RG. 13.10.2006, Sayı 26318.
4
Anayasa Mahkemesi’nin 2006/140 Esas, 2008/185 Karar, Karar Tarihi 25.12.2008.
Kararın tam metni için bkz
.http://www.anayasa.gov.tr/eskisite/Kararlar/Iptalıtıraz/K2009/K.2008-185.htm
5
07.05.2010 tarih ve 5982 sayılı kanun. RG. 13.05.2010, Sayı 27580.
6
RG. 29.06.2012, Sayı 28338.