167 / 341
Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri İzleme Kurulları
166
hakları ihlali iddiaları, uluslararası platformda oluşturulan uzman de-
netçiler tarafından inceleme konusu yapılabilmektedir. Bu bağlamada,
Avrupa İşkencenin ve İnsanlık Dışı ya da Aşağılayıcı Muamele ya da Cezanın
Önlenmesi Sözleşmesi
8
çerçevesinde oluşturulan Avrupa İşkencenin Ön-
lenmesi Komitesi
9
tarafından yapılan denetimler örnek olarak verile-
bilir.
Birleşmiş Milletler bünyesinde hazırlanan
İşkence ve Diğer Zali-
mane İnsanlık Dışı veya Onur Kırıcı Muamele veya Cezaya Karşı Sözleş-
me
de bu bağlamda hatırlanmalıdır. 1987 yılında yürürlüğe giren bu
sözleşmeyi Türkiye 25.01.1988’de imzalamış, aynı yıl onaylayıp, yü-
rürlüğe sokmuştur
10
. Türkiye 01.09.1988 tarihinde, Sözleşme’nin 21 ve
22. maddelerinde düzenlenen devlet şikâyetleri ve bireysel şikâyetler
konusunda Sözleşme organı olan İşkenceye Karşı Komite’nin
11
ince-
leme yetkisini tanıdığına dair bir beyanda da bulunmuştur. Böylece,
Sözleşme’de yer alan raporlara dayalı denetimin yanında, şikâyetlere
dayalı denetimmekanizmasının da Türkiye açısından uygulanma ola-
nağı doğmuştur. Ayrıca, Sözleşme’ye ek seçmeli protokolün (OPCAT)
2006 yılında yürürlüğe girmesinin ardından, ziyaretlere dayalı bir de-
netim modeli de sisteme dâhil olmuştur. Türkiye, seçmeli protokolü
14.09.2005 tarihinde imzalamış, 23.02.2011 tarihinde onaylanmasının
uygun bulunduğuna dair kanunu
12
kabul etmiş ve 15.06.2011 tarihinde
de onaylamıştır
13
. Böylece, ülkemizdeki ceza infaz kurumlarının Bir-
leşmiş Milletler bünyesinde oluşturulan İşkencenin Önlenmesi Komi-
tesi tarafından ziyarete dayalı olarak denetlenmesi de mümkün hale
gelmiştir.
8
RG. 27.02.1988, Sayı 19738. Sözleşmenin Türkçe metni için ayrıca bkz. Mehmet
Semih Gemalmaz, İşkence Yasağına İlişkin Ulusalüstü Belgeler, İstanbul Barosu
Yayınları, İstanbul, 2002, s. 44-56.
9
Komitenin oluşumu ve çalışma yöntemi, görev ve yetkileri ile denetim yöntemleri
hakkında bkz. Abdurrahman Eren, Türkiye’de İnsan Haklarının Korunması-
Uluslararası Koruma Mekanizmaları ve Ulusal İnsan Hakları Kurumlarının Rolü,
Turhan Kitabevi, Ankara, 2007, s.632 vd; Mehmet Semih Gemalmaz, YaşamHakkı
ve İşkence Yasağı, 2. Baskı, Kavram Yayınları, İstanbul, 1994, s.356 vd.
10
RG. 10.08.1988, Sayı 19895. Bu sözleşmenin Türkçe metni için ayrıca bkz. Mehmet
Semih Gemalmaz, İşkence Yasağına İlişkin Ulusalüstü Belgeler, s. 44-56.
11
Komitenin oluşumu ve çalışma yöntemi, görev ve yetkileri ile denetim yöntemleri
hakkında bkz. Abdurrahman Eren, Türkiye’de İnsan Haklarının Korunması, s.
362 vd; Mehmet Semih Gemalmaz, Yaşam Hakkı ve İşkence Yasağı, s.320 vd.
12
6167 sayılı ve 23.02.2011 tarihli kanun. RG. 12.03.2011, Sayı 27872.
13
RG. 05.07.2011, Sayı 27985 (Mükerrer).