TBB Dergisi 113. Sayı

TBB Dergisi 2014 (113)

Hakan Sabri ÇELİKYAY

167

C. Bağımsız Denetim Yolları

Yukarıda belirtilenlerin dışında, ceza infaz kurumlarının “ulusal

insan hakları kurumları” olarak nitelendirilen yapılanmalar tarafın-

dan da denetlenmesi mümkündür. Değişik ülkelerde farklı örgüt-

lenme modelleri ve çalışma yöntemleri ile ortaya çıkan ulusal insan

hakları kurumları için genel geçerliliğe sahip bir tanım yapmak güç

olmakla beraber, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Merkezi tarafından

hazırlanan Ulusal İnsan Hakları Kurumları El Kitabı’nda, ulusal ku-

rum kavramı, “devlet tarafından anayasa, yasa ya da diğer bir düzenle-

yici işlemle kurulmuş ve insan haklarının geliştirilmesi ve korunması

alanında görevleri açıkça tanımlanmış bir organ” olarak tanımlan-

maktadır

. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 20.12.1993 tarih ve

48/134 sayılı İnsan Haklarının Geliştirilmesi ve Korunması İçin Ulusal

Kurumlar Kararı (Paris İlkeleri)

dikkate alındığında, daha kapsayıcı

bir tanım yapmak da mümkündür: “Ulusal insan hakları kurumları,

devlet tarafından, insan haklarının geliştirilmesi ve korunması ama-

cıyla; anayasa, yasa veya diğer bir düzenleyici işlemle ve çoğulcu bir

yapıda kurulan; kuruluş yasasında görev ve yetkilerinin açıkça tanım-

landığı; görev ve yetkilerini kullanırken bağımsız ve tarafsız olan; gö-

revine giren konularda ulusal veya uluslararası makamlara tavsiye ve

önerilerde bulunan ulusal kurumlardır”

. Paris İlkeleri, insan hakları

ulusal kurumlarının statüsüne ilişkin ilkeleri yetki ve sorumluluklar;

oluşum, bağımsızlık ve çoğulculuk güvenceleri; çalışma yöntemleri;

yarı yargısal yetkilerle donatılmış komisyonların statüsüne ilişkin ek

ilkeler başlıklarında toplamaktadır

. Bu bağlamda, Ceza İnfaz Ku-

rumları ve Tutukevleri İzleme Kurulları’nın Paris İlkeleri’ne uygun-

luk açısından test edilmesi ve konunun uluslararası standartlara uy-

gunluk açısından değerlendirilmesi mümkündür. İzleme kurullarının

Paris İlkeleri açısından değerlendirilmesine, aşağıda ilgili bölümlerde

yeri geldikçe değinilecektir.

National Human Rights Institutions, A Handbook on the Establishment and

Strengthening of National Institutions for the Promotion and Protection of Hu-

man Rights, Professional Training Series No 4, United Nations, New York and

Geneva, 1995, s.6.

pdf,Erişim Tarihi:14.02.2014.

Paris İlkeleri’nin Türkçe metni için bkz.

userfiles/file/Metinler/Paris%20Ilkeleri.pdf, Erişim Tarihi 14.02.2014

Abdurrahman Eren, Türkiye’de İnsan Haklarının Korunması, s. 799.

Abdurrahman Eren, Türkiye’de İnsan Haklarının Korunması, s. 827 vd.