TBB Dergisi 113. Sayı

171 / 341

Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri İzleme Kurulları 170
uyarınca, işkencenin önlenmesinde sivil toplum kuruluşlarıyla ulusal
önleyici mekanizmalar arasındaki etkileşimin önem taşıdığı da vur-
gulanmalıdır. Ayrıca, sivil toplum örgütlerinin, ulusal önleyici meka-
nizmaların çalışmalarını ve bu çalışmalara devletin verdiği tepkileri
izlemelerinin altı çizilmelidir. Seçmeli protokole taraf olan devletlerin
protokolden kaynaklanan yükümlülüklerini gerçekleştirmek için ulu-
sal önleyici mekanizmalarla diyaloga girme yükümlülüğünün, sivil
toplum örgütleri tarafından izlenmesi de öngörülmektedir. Ayrıca,
sivil toplum örgütleri, devlet görevlilerinin ulusal önleme mekaniz-
malarının yetkisini ve etkinliğini zedeleyecek ya da sivil toplum ör-
gütlerinin alıkonma yerlerini izlemeye devam etmesini engelleyecek
davranışlarda bulunmaması için duyarlılık göstermelidir 25. İşkence ve
Diğer Zalimane İnsanlık Dışı veya Onur Kırıcı Muamele veya Cezaya Kar-
şı Sözleşme’ye Ek Seçmeli Protokol ’ün 20. maddesinde, İşkenceye Karşı
Komite’nin bir görüş oluşturabilmek için daha fazla unsur elde etmek
amacıyla, hükümet dışı kuruluşlardan da bilgi isteyebileceği belirtil-
miştir26. Böylece, sivil toplum örgütlerinin, insan haklarının korunma-
sıyla yakından bağlantılı olan ceza infaz sisteminin izlenmesiyle ilgili
olarak önemli hizmetler üstlenmesi beklenmektedir27.
Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri İzleme Kurulları tarafından ger-
çekleştirilen denetimlerin de bir tür sivil denetim örneği oluşturduğu-
nu söylemek mümkündür. Ancak, bu kurulların oluşturulmasının si-
vil toplum kuruluşlarının infaz kurumlarına erişimini kısıtlamak gibi
bir etkisi olmamalıdır. Diğer taraftan, ülkemizde oluşturulan izleme
kurulların kuruluş, görev ve yükümlülükleri ile çalışma esas ve usul-
lerine ilişkin aşağıda incelenecek olan bazı hukuksal düzenlemeler,
denetimin “sivil” olmasını tartışmaya açık hale getirmektedir.
25 İşkenceye Karşı Sözleşme’nin Seçmeli Protokolü Kapsamında Sivil Toplum ve
Ulusal Önleme Mekanizmaları,
Sivil%20Toplum%20ve%20Ulusal%20Izleme%20Mekanizmalar%C4%B1.pdf,
Erişim Tarihi 14.02.2014. Bu çalışmada sivil toplum örgütleri ile ulusal önleyici
mekanizmalar arasındaki ilişkinin geliştirilmesi bağlamında farklı devletlerden
örneklere de yer verilmektedir.
26 İşkenceye Karşı Komite, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği, İn-
san Hakları Bilgi Belgeleri No 17,
pdf, s.3. Hükümet dışı kuruluşların ve ulusal insan hakları kuruluşlarının İşken-
ceye Karşı Komite’ye rapor sunma süreçlerine katılımı için ayrıca bkz. http://
hopt
an-yeni-ceviriler&catid=33:ceviriler&Itemid=114
27 Turgut Tarhanlı, “Cezaların İnfazında Sivil Toplum”, Sesleniş, Aylık Haber Kültür
ve Aktüalite Dergisi, Yıl 2, Sayı 9, Nisan 2008, s. 20.